ჯავახეთი უნიკალური რეგიონია, რომელსაც თავისი ბუნებრივი სილამაზით, მდიდარი ისტორიით და კულტურული მემკვიდრეობით ტურისტების მოზიდვა შეუძლია. უკვე მრავალი წელია ამბობენ, რომ ჯავახეთში ტურიზმის განვითარებასთან ერთად დასაქმების დონეც მოიმატებს და შესაძლოა ბევრი არ იყოს იძულებული სამუშაოდ საზღვარგარეთ წავიდეს. Jnews-ი რეგიონის ტურისტულ პოტენციალსა და უმუშევრობის პრობლემის მოგვარების გზებზე არასამთავრობო ორგანიზაცია „მომავლის კორპუსის“ თავმჯდომარესა და კომპანია „40 წყაროს ტურის“ მფლობელ ვაღარშაკ შაჰბეკიანს ესაუბრა.
როგორ შეიძლება ტურიზმი ჯავახეთის მოსახლეობისთვის შემოსავლის წყაროდ იქცეს?
– ეს მოითხოვს როგორც სახელმწიფო სექტორის, ისე კერძო და საჯარო სექტორის განხორციელებას და სურვილს. ეს არის ერთობლივი სამუშაო:
ეს ყველაფერი უნდა იყოს შერწყმული. ჯერ ერთი, კიდევ არსებობს შეზღუდვები. მაგალითად, GNTA (Georgia National Tourism Agency) – საქართველოს ტურიზმის განვითარების სააგენტო, ისევე როგორც საჯარო სექტორი, უნდა დაინტერესდეს ჩვენი რეგიონით, როგორც ერთ-ერთი ღირსშესანიშნაობით, როგორც საქართველოს სამხრეთ კარიბჭით, საიდანაც მთელი ისტორია დაიწყო. თუ ავიღებთ თამარ მეფის მეფობის ისტორიას და მანამდე. თუ ყველა ამ მიმართულებას ავიღებთ, მაშინ ყველაფერი ჯავახეთით დაიწყო. დიახ, უშუალო კავშირშია, ვთქვათ, ვარძიის მსგავს კომპლექსთან. რა ძეგლები და ისტორიული ადგილები არსებობს, ისინიც პირდაპირ კავშირშია ვარძიასთან. ამიტომ მიმაჩნია, რომ საქართველოს ზოგად ტურისტულ სისტემაში ჯავახეთის ჩართვის გარეშე ის არასრულია.
აუცილებელია ყველა ამ მარშრუტის გახსნა, მათი მიმზიდველობის დემონსტრირება და ეროვნული სააგენტოს მთლიან სისტემაში ჩართვა.
როგორ შეიძლება ტურიზმი გახდეს მიმზიდველი ადგილობრივი ბიზნესისთვის?
— მოგეხსენებათ, თუ კულინარიულ ტურებზე ვსაუბრობთ, ყველა ჩვენი კვების ობიექტი შეიძლება შევიდეს მათში. მაგრამ ამისათვის აუცილებელია სპეციალური ტრენინგის ჩატარება. ხშირად, ასეთი ობიექტების თანამშრომლებს არ სურთ სალაშქრო ტურიზმის მომსახურება, რადგან მათ ტურისტებისთვის კვების ორგანიზებაში საკმარისი გამოცდილება არ აქვთ. მათ აქვთ საკუთარი სპეციალური რაციონი. თუ ტრენინგებს ჩავატარებთ და მოვამზადებთ, ისინი ტურისტებისთბის კომპლექსური პროდუქტების შეთავაზებას შეძლებენ შესთავაზონ. მაგალითად, გამოიყენონ სპეციალური დახურულო საკვების შეფუთვა. მაშინ ისინი უკეთ გაიგებენ ბიზნესს და ეს უფრო მომგებიანი იქნება ადგილობრივი კვების ობიექტებისთვის. აღსანიშნავია ისიც, რომ მათ, ვინც სთავაზობს ლაშქრობის მომსახურებას – ტრეკინგსა და ჰაიკინგს – შეუძლიათ შესთავაზონ სპეციალური სახის საკვები. არის სხვა მიმართულებებიც, როგორიცაა სპორტული ტურიზმი და ველოსიპედის ტურები, სადაც ასევე შესაძლებელია წინადადებების შემუშავება. ვფიქრობ, ეს მათთვის საინტერესო იქნება, მაგრამ ეს ნამდვილად მოითხოვს სპეციალურ ტრენინგებს.
რა სპეციალისტები აკლია ტურიზმის განვითარებისთვის ადგილებში? რა პოტენციალი აქვს ჯავახეთს იმ ადამიანების საკითხში, რომლებსაც ტურისტული სერვისით შეუძლიათ დაკავდნენ?
– მთავარი პრობლემა გიდებია. გიდების უკმარისობა გვაქვს. მათ სპეციალური ტრენინგი უნდა გაიარონ, ისევე როგორც სამედიცინო დარგებში პირველადი დახმარების გაწევის მიზნით. ამისათვის მათ უნდა ჰქონდეთ ოფიციალურად სერტიფიკატი, რომ უფლება აქვთ განახორციელონ გიდის, ექსკურსიამძღოლის საქმიანობა. მაგრამ არსებობს სხვადასხვა ტიპის გიდები. ზუსტად ეკოტურიზმზე, ტრეკინგზე, ჰაიკინგზე, აქვთ სპეციალური ტრენინგი, მაგალითად, ბანაკის გახსნა, სად შეიძლება ამის გაკეთება, კარვების გამართვა და სხვა ყველაფერი. რა მარშრუტი, როგორ გავიაროთ, სირთულის დონე. ეს ყველაფერი სრულად უნდა იყოს აღწერილი მარშრუტში, რომელიც განთავსდება იმ კომპანიის ვებგვერდზე, რომელიც ტურიზმით არის დაკავებული.
მაგრამ კიდევ ერთი პრობლემა ის არის, რომ ჩვენ არ გვაქვს რეალური ტურისტული კომპანია. აქ ტურისტულ კომპანიასა და ტუროპერატორს ვერ ასხვავებენ. და ასევე საზოგადოებრივმა სექტორმა, რომელმაც უნდა იმუშაოს ლეგენდებით რეგიონის მიმზიდველობის გაუმჯობესებაზე და ამაღლებაზე. ტურიზმის განვითარებისთვის საჭიროა პროფესიონალი მძღოლები. მაგალითად, გვაქვს ოფროადის კლუბი. მათი ჩართვაც შესაძლებელია ამ პროგრამაში და ჯიპ ტურების მოწყობა. არიან სპორტსმენები, რომლებსაც, მაგალითად, შეუძლიათ ველოსიპედით დაკავდნენ. სხვათა შორის, მათაც აქვთ საკუთარი მარშრუტები. არის მთის ველოსიპედების ტურები, ასევე არის ბილიკის ტურები. შესაძლებელია მოტოკლუბებიც გვქონდეს, მათაც აქვთ საკუთარი მიმართულებები. საინტერესო ის არის, რომ ამ მიმართულებებში მუშაობის მსურველებმა უნდა გაიარონ ტრენინგი, რათა რუკაზე მარშრუტების დახაზვა შეძლონ. ასევე საჭიროა ბლოგერები, რომლებიც ასევე შეიძლება ჩაერთონ და დაფინანსდენ ამ მიმართულებით, რათა გაუმჯობესდეს რეგიონის მიმზიდველობა. და, რა თქმა უნდა, გვჭირდება კომპანიები, რომლებიც მოამზადებენ ტურებსა და მარშრუტებს. ხოლო ტუროპერატორები, ისინი ასრულებენ შემსრულებელ დავალებებს.
რა გვიშლის ხელს ამ ყველაფრის ქონაში?
– პირველ რიგში, სახელმწიფო მიდგომა გვჭირდება. აუცილებელია, რომ მუნიციპალურ ბიუჯეტში ტურიზმის განვითარების სპეციალური პუნქტი შევიდეს. აუცილებელია, რომ ფინანსები გამოიყოს ამ მიმართულებით. და, ვფიქრობ, ფონდიც კი უნდა არსებობდეს, რომ ის კომპანიები, რომლებიც რეალურად წარმოადგენენ რაიმე სახის პროექტს, მათი დაფინანსება მოხდეს. ბოლო დროს მერიაში მიმიწვიეს, გოგაშენში, აფნიაში სადამკვირვებლო გემბანის გაკეთება უნდოდათ. მე მაშინ ვთქვი, რომ მხოლოდ ერთი სადამკვირვებლო გემბანი არ იმუშავებს, თუ მასზე არ იქნება მიმაგრებული მარშრუტები. და შევთავაზე გზა შაორის ან აბულის მეგალითური ციხესიმაგრეებისკენ. ციხეები, რომლებიც ჩვენი რეგიონის ერთ-ერთი მახასიათებელია არა მარტო ახალქალაქის, არამედ ნინოწმინდის მუნიციპალიტეტისთვისაც.
შეიძლება თუ არა ტურიზმი საზღვარგარეთ სამუშაოების, ხოფანის, ალტერნატივად იქცეს?
– ჩვენი მოსახლეობის დიდი ნაწილი სამუშაოდ საზღვარგარეთ მიდის, როგორც სამშენებლო ბრიგადები. თუ მომავალში სახელმწიფო ინფრასტრუქტურულ პროექტებს განავითარებს და ეს ხალხი საჭირო იქნება ამ ინფრასტრუქტურის მშენებელ კომპანიებში სამუშაოდ, ანუ თუ არის ამის ფართო ხედვა, მაშინ ეს ნაწილი, რომელიც მიგრირებს, ამაში იმუშავებენ. სტუდენტები შეიძლება ჩაერთონ როგორც ბლოგერები, გიდები, ზოგიერთი კომპანიის მენეჯერი ან, მაგალითად, როგორც ტუროპერატორი. რა თქმა უნდა, შეიძლება იყოს ალტერნატივა, დიდი შანსები არსებობს. მაგრამ ამას რესურსები სჭირდება.
რომელი ტურისტების დაინტერესება შეიძლება ჯავახეთის პოტენციალის საშუალებით?
– ბალტიისპირეთის ქვეყნებიდან ჩამოვიდნენ, ზუსტად მათ აინტერესებთ. გარდა ამისა, ჩვენი რეგიონი შეიძლება გახდეს ტურისტული ცენტრი და არა მარტო. რეგიონი მდებარეობს თურქეთისა და სომხეთის შეერთების ადგილზე. ანუ, ჩვენს ტურისტულ კომპანიებს აქვთ უზარმაზარი შანსი გახდნენ არატრანზიტული ცენტრი, კერძოდ, ტურისტები 5 დღემდე მაინც რომ დარჩნენ. აბრეშუმის გზა ჯავახეთზე გადიოდა. ჩვენ შეგვიძლია მოვაწყოთ კულინარიული ტურები სოფლებში, სადაც ტურისტს სხვადასხვა სოფელში სხვადასხვა კერძის დაგემოვნების საშუალება ექნება, რადგან თითოეულ სოფელს აქვს თავისი ტრადიციული საკვები, თითოეულ კერძს აქვს თავისი გემო და ეს გემო იცვლება. ეს სოფლის მოსახლეობას შესაძლებლობას მისცემს გახსნას საკუთარი საოჯახო სასტუმროები, სადაც ტურისტებს შეუძლიათ გაეცნონ ადგილობრივ სამზარეულოს, დარჩნენ და იცხოვრონ და ნახონ ადგილობრივი მოსახლეობის ცხოვრება. შეიძლება განვითარდეს აგროტურიზმი. ბევრს შეუძლია ჩამოვიდეს, კარტოფილი დაკრიფოს, დარჩეს სოფელში, საოჯახო სასტუმროში, შემდეგ კი მინდორში იმუშაოს, კარტოფილი მოკრიფოს. ტურიზმის განვითარებისა და ტურიზმის ხოფანის ალტერნატივად გადაქცევის მრავალი შესაძლებლობა არსებობს.
