ილჰამ ალიევმა აზერბაიჯანის ვადამდელ არჩევნებში ზედიზედ მეხუთედ მოიგო. თუ სამხრეთ კავკასიის სხვა ქვეყნებში იცვლება ძალაუფლება, იცვლება მიმართულება საგარეო პოლიტიკაში და დამოკიდებულება რეგიონის სხვა ქვეყნების მიმართ, მაშინ აზერბაიჯანის პოლიტიკა მუდმივად მტრულია სომხეთის მიმართ და ნეიტრალურად მეგობრული საქართველოს მიმართ. საქართველოსა და სომხეთის ექსპერტების მოსაზრება იმის შესახებ, თუ რა შეიცვლება ალიევისა და მისი კლანის მეფობის მომდევნო 7 წლის განმავლობაში და რა ცვლილებებია შესაძლებელი.
რიგგარეშე არჩევნებში აზერბაიჯანის მოქმედმა პრეზიდენტმა ილჰამ ალიევმა გაიმარჯვა, რომელმაც 7 თებერვალს აზერბაიჯანში გამართულ რიგგარეშე საპრეზიდენტო არჩევნებში ხმების 92,05% მიიღო. არჩევნებში შვიდმა კანდიდატმა მიიღო მონაწილეობა. ილჰამ ალიევი აზერბაიჯანს 2003 წლის ოქტომბრიდან მართავს და სწორედ მისი პრეზიდენტობის 20 წლისთავზე დააფიქსირა გადაწყვეტილება ვადამდელი არჩევნების ჩატარების შესახებ. როგორც BBC წერს: „ალიევის „ოპონენტები“ არიან პრო-სახელისუფლებო პოლიტიკოსები, რომლებიც სხედან პარლამენტში და არასდროს აკრიტიკებენ პრეზიდენტს, პირიქით, დებატების დროს აქებენ მის მიღწევებს, პირველ რიგში ტერიტორიული მთლიანობის აღდგენას“. რეალური ოპოზიცია და აქტიური სამოქალაქო საზოგადოება ან ქვეყნის ფარგლებს გარეთაა, ან ციხეებშია გამომწყვდეული.
აზერბაიჯანი-საქართველო
ექსპერტი პოლიტოლოგი, კონფლიქტოლოგი, საქართველოს რეინტეგრაციის ყოფილი მინისტრი პაატა ზაქარეიშვილი მიიჩნევს, რომ არჩევნების შედეგები მოსალოდნელი იყო.
„ეს მოსალოდნელი იყო, ყოველ შემთხვევაში, 90% იქნებოდა, ან 70% არ აქვს მნიშვნელობა, ალიევი შეინარჩუნებდა ხელისუფლებას. ამ ძალაუფლებით, რომელსაც აზერბაიჯანშია, საქართველოსა და სომხეთში კომუნიკაციის საკუთარი გამოცდილება აქვთ. სომხეთს აქვს მძიმე, დრამატული, ხოლო საქართველოს მეგობრული და სტრატეგიული. ყოველ შემთხვევაში, არაფერი შეიცვლება. არ მგონია, რომ აზერბაიჯანმა შეცვალოს საგარეო პოლიტიკა, ყოველ შემთხვევაში საგარეო პოლიტიკა სომხეთისა და საქართველოს მიმართ, ყველაფერი უცვლელი დარჩება”, – ამბობს ის.
ექსპერტის თქმით, მთავარია სომხეთსა და აზერბაიჯანს შორის ურთიერთობებში შეთანხმებები და მშვიდობიანი ურთიერთობები იყოს.
„ეს არ იქნება იდეალური ურთიერთობები სომხეთსა და აზერბაიჯანს შორის, მაგრამ იმედი მაქვს, რომ უფრო პროგრესული ნაბიჯები გადაიდგმება მშვიდობისკენ, რათა არ მოხდეს საომარი მოქმედებები და ხალხი არ დაიღუპოს. მიუხედავად იმისა, რომ იქნება პოლიტიკური სირთულეები, ყველას აქვს პოლიტიკური სირთულეები და ისინი უნდა გადაწყდეს მოლაპარაკებების, შეთანხმებების გზით. ერევანსა და ბაქოს შორის მოლაპარაკებები გადამწყვეტი შეთანხმებები იქნება სამხრეთ კავკასიაში სტაბილური მშვიდობისთვის. ეს უნდა გაითვალისწინონ რუსეთმა, ანკარამ, თეირანმა, ბრიუსელმა და ვაშინგტონმა. უნდა გავითვალისწინოთ ის, რომ ერევანი და ბაქო გულწრფელად და პატიოსნად მიაღწევენ შეთანხმებას, რომ აღარაფერი ვთქვათ თბილისზე“.
აზერბაიჯანი-სომხეთი
„სომხეთის საერთაშორისო ურთიერთობებისა და უსაფრთხოების ინსტიტუტის“ ექსპერტ-პოლიტოლოგი დავით სტეპანიანი მიიჩნევს, რომ მთიანი ყარაბაღის ტრაგიკული მოვლენების შემდეგ აზერბაიჯანში ხელისუფლების შეცვლა შეუძლებელია.
„ილჰამ ალიევს ნამდვილად ჰქონდა არჩევის ყველა შანსი, ყარაბაღის ეთნიკური წმენდის შემდეგ, მას შემდეგ რაც ყარაბაღი რეალურად მოექცა მათ სრულ კონტროლს, ფაქტიურად სომხების გარეშე, ალიევი აზერბაიჯანში გამარჯვებულად ითვლება და აზერბაიჯანელმა ხალხმა ხმა უდავოდ მისცა მას. მაგრამ არც ამან შეუშალა ხელი ფალსიფიკაციას, არჩევნებში ფალსიფიკაცია იყო, ამაზე საუბრობს არაერთი აზერბაიჯანელი უფლებადამცველი, რომელიც თავისუფლებაში რჩება“.
დავით სტეპანიანის თქმით, აზერბაიჯანში ძალაუფლება შეიძლება შეიცვალოს მხოლოდ გადატრიალების გზით.
„უფრო მეტიც, გადატრიალება მხოლოდ დასავლეთს აინტერესებს. ვინაიდან რუსეთი არ არის დაინტერესებული გადატრიალებით, ილჰამ ალიევი ითვლება „ჩვენი ადამიანი“ – ეს მათი ფორმულირებაა. დასავლეთი დაინტერესებულია ალიევის გადაყენებით, რადგან ის ბოლო დროს განსაკუთრებით ღიად, მთლიანად პუტინის ქვეშ მოექცა. ამ ინდიკატორებზე ბევრი საუბრობს, მაგალითად, ბოლოს დაგისახელებთ. მინსკის ჯგუფის თანათავმჯდომარე რუსეთიდან ჰავაისი ჩამოვიდა ბაქოში, ის ყველამ მიიღო, მათ შორის ალიევმაც. სულ ახლახან, როცა აშშ-დან თანათავმჯდომარე ლუის ბონო ჩამოვიდა, ბაქოშიც კი არ წასულა, რადგან აცოდინეს, რომ ბაქოში მისი ყოფნა არასასურველია. ის ნატოს წარმომადგენლებს სამხრეთ კავკასიაში არ ღებულობს, ისიც მხოლოდ ერევანში ჩავიდა. სამხრეთ კავკასიაში ევროკავშირის სპეცწარმომადგენელი მხოლოდ ერევანში ჩავიდა. ანუ საუბარია იმაზე, რომ დღეს ალიევი საკუთარ თავს პუტინთან და პუტინის პოლიტიკასთან აიგივებს. ამიტომ ალიევის მოშორების ერთადერთი გზა არის გადატრიალების განხორციელება, ამ შემთხვევაში, აშშ-ს სპონსორობით. აზერბაიჯანში ხელისუფლების შეცვლის სხვა გზა ფაქტიურად არ არსებობს“.
თავად სომხეთში ახლა ბევრი ალიევის აზერბაიჯანის დამოკიდებულებას სომხეთის მიმართ მტრულად აფასებს და რუსეთს აზერბაიჯანის თანამონაწილედ მიიჩნევს.
„აზერბაიჯანს დღეს ერთი მიზანი აქვს – სომხეთი, როგორც სახელმწიფო გაანადგუროს. სომხეთი იყოს დამოკიდებული თავის თავზე, თურქეთზე და რუსეთზე. არ მგონია, რომ სანამ ალიევი ხელისუფლებაშია, ეს პოლიტიკა შეიძლება როგორმე შეიცვალოს. რადგან მტერი-სომეხის არსებობის ფაქტით ალიევის რეჟიმი იკვებება, რაც მას დიდხანს სიცოცხლეს აძლევს. ალიევი სისხლით იკვებება. ეს ბიჭები, რომლებიც დაიღუპნენ საზღვარზე (12 თებერვალი) არის სისხლი, რომელსაც ჩვენი ხალხი იხდის იმიტომ, რომ ალიევია ხელისუფლებაში, სულ ესაა. ცხადია, ჯერ ადრეა თუ გვიან დამთავრდება კონფლიქტი, სხვა რამეა, სანამ ალიევი არის ხელისუფლებაში, არ მგონია, რომ სამშვიდობო ხელშეკრულება გაფორმდეს სომხეთსა და აზერბაიჯანს შორის. ალიევმა ყარაბაღის კონტროლი მოიპოვა, ის უკვე 20 წელია ამბობს, რომ ეს მათი ერთადერთი მიზანია, მაგრამ კონფლიქტის ესკალაციას აგრძელებს, რაც იმას ნიშნავს, რომ სხვა მიზეზები არსებობს. ალიევი შეიძლება დათანხმდეს სამშვიდობო ხელშეკრულებას, თუ აშშ მასზე ძლიერ ზეწოლას განახორციელებს. ჯერჯერობით, მე ვერ ვხედავ რაიმე წინაპირობებს ასეთი ზეწოლისთვის, აშშ თავისი არჩევნებით არის დაკავებული. თავად ალიევისთვის და პუტინისთვის, რომელიც ამის უკან დგას, ეს სამყარო აბსოლუტურად არ არის საჭირო“.
აზერბაიჯანულ-სომხეთის ურთიერთობებში თურქეთის როლი, ექსპერტის აზრით, აქტიური არ არის.
„თურქეთი ახლა არ ახდენს გავლენას სიტუაციაზე. რადგან, პირველ რიგში, ეს მისთვის არ არის მომგებიანი. მეორეც, ახლა თურქეთს აქვს საკუთარი პრობლემები დასავლეთთან, აზერბაიჯანის მხარდაჭერით დასავლეთის წინააღმდეგ გამოსვლას თურქეთი ვერ ახერხებს, რადგან მის ზურგსუკან დგას რუსეთი და თურქეთი. თურქეთი საერთაშორისო სავალუტო ფონდისგან 18 მილიარდი დახმარების პაკეტის მიღებას ცდილობს, რომელსაც დაჰპირდნენ. თურქეთს ახლა არ შეუძლია რაიმე აქტიური როლი ითამაშოს. მაგრამ დიახ, განცხადებების დონეზე იგი მხარს უჭერს ბაქოს, თუმცა, თურქეთისთვის რუსეთის გაძლიერება აზერბაიჯანში მათთვის არ არის მომგებიანი. ეს არ არის მათთვის სასარგებლო”.
