პრიორიტეტებს შორის, რომელიც საქართველომ ევროკავშირში ინტეგრაციის გზაზე უნდა შეასრულოს, არის დეზინფორმაციის წინააღმდეგ ბრძოლა, მედიის თავისუფლება და მედიის მომუშავეთა უფლებების დაცვა. რას ნიშნავს თავისუფალი მედია და რატომ არის მნიშვნელოვანი ევროკავშირში გაწევრიანებისთვის თავისუფალი და დამოუკიდებელი მედიის არსებობა. ამაზე და მრავალ სხვა საკითხზე Jnews-ს მედია ექსპერტი ზვიად ქორიძე ესაუბრა.
2023 წლის 14 დეკემბერს ევროსაბჭომ საქართველოს ევროკავშირის წევრობის კანდიდატი ქვეყნის სტატუსი მიანიჭა. თუმცა, იმისთვის, რომ ევროკავშირის წევრი გახდეს, საქართველოს ჯერ კიდევ ბევრი აქვს გასაკეთებელი, ევროკომისიამ აღნიშნა 9 კონკრეტული პუნქტი, მათ შორის დეზინფორმაციასთან და ინფორმაციის მანიპულირებასთან ბრძოლა.
როგორ ფიქრობთ, იქნება თუ არა გათვალისწინებული მომავალში საქართველოში ევროკავშირის მიერ გაცემული რეკომენდაციები?
– მე ვფიქრობ, რომ ყველამ უნდა აღიქვას ევროკავშირის კანდიდატის ეს სტატუსი, ხოლო შემდეგ იქნება ევროკავშირში მუდმივი წევრობა, ამას 4-5 წელიწადში მივაღწევთ, იმედია ამაზე მეტი არ დაგვჭირდება. ეს არ ნიშნავს, რომ ხვალ ყველაფერი გვექნება. არა – ეს არის გარანტია იმისა, რომ ჩვენ დავიწყეთ განვითარება ზუსტად იმ მიმართულებით, რაც ევროპულ ცხოვრებაში მოგვწონს. ეს არის კეთილდღეობა, თანასწორობა, კარგი მმართველობის სისტემა, დამოუკიდებელი სასამართლო, პლურალისტური პოლიტიკური სისტემა, კონკურენტული ბაზარი. ეს ყველაფერი მოგვწონს, როცა ევროპაში ვხედავთ. ეს ისა, რაც ჩვენ გვინდა აქაც. ბუნებრივია, ეს ვერ მიიღწევა ევროსაბჭოს ერთი გადაწყვეტილებით. სწორედ ჩვენ უნდა ვისწრაფოდეთ ამისკენ, ზუსტად სულ ცოტა ხნის წინ ევროპულმა საბჭომ, როდესაც მიიღო ეს გადაწყვეტილება, თქვა, რომ არის რეკომენდაციები, რომლებიც უნდა განხორციელდეს, ეს არის რეკომენდაციები, რომლებიც უნდა გავაკეთოთ არა ევროპისთვის, არამედ საკუთარი თავისთვის.
ერთ-ერთი საკითხი პოლიტიკურ პოლარიზაციასთან დაკავშირებით იყო?
პოლარიზაცია არ ნიშნავს იმას, რომ კონკურენტი პოლიტიკური ძალები არ უნდა გვყავდეს, ისინი უნდა გვყავდეს. პოლარიზაცია ნიშნავს, რომ ჩვენ უნდა ვისწავლოთ ცხოვრება პლურალისტურ სამყაროში. ჩვენ უნდა ვისწავლოთ ცხოვრება ისეთ სამყაროში, როდესაც ერთი პოლიტიკური ძალა, რომელიც დღეს ხელისუფლებაშია, წააგებს საარჩევნო კამპანიას, შემდეგ ხდება ოპოზიცია, შემდეგ ისევ დაბრუნდება ხელისუფლებაში რამდენიმე წელიწადში, როცა იქნება შემდეგი არჩევნები. ეს უნდა ვისწავლოთ. Ეს მნიშვნელოვანია. იგივე ეხება მედიას. როდესაც ასეთი პოლარიზებული სივრცეა, მედია ხდება პოლარიზებული. ანუ ერთი მედია ორგანიზაცია ერთ პოლიტიკურ ძალასთან არის, მეორე – მეორესთან, და ზუსტად ეს არ არის ევროპული მიდგომა. იმიტომ, რომ ევროპაში მედია ორგანიზაციები სრულიად დამოუკიდებელია პოლიტიკური ინფრასტრუქტურისგან. იქ ბევრი პარტიაა.
რისთვის უნდა ვისწრაფოდეთ, ვიმსახურებთ თუ არა ამჟამად კანდიდატის სტატუსს?
– ჩვენ შევეცდებით, რომ ბიზნესი გახდეს თავისუფალი. ანუ ბიზნესი უნდა განვითარდეს არა იმიტომ, რომ მჭიდრო ურთიერთობაშია ხელისუფლებასთან ან არა, არამედ სწორედ იმიტომ, რომ მათ შეუძლიათ იმუშაონ კონკურენტულ გარემოში და გახდნენ კონკურენტუნარიანი. ეს არის ბიზნესის მთავარი ამოცანა. როდესაც ბიზნესი გახდება ასეთი, მაშინ ის დაინტერესდება რეკლამით იმ მედია ორგანიზაციაში, რომელიც მუშაობს ხალხის სასარგებლოდ და ხალხის ინტერესისთვის. შემდეგ კი ეს ბიზნეს-ორგანიზაცია მოვა თქვენთან და გაავრცელებს რეკლამას, არა იმიტომ, რომ რომელიმე პოლიტიკურმა ორგანიზაციამ გადაწყვიტა გააკეთოს ან არ გააკეთოს რეკლამა, არამედ იმიტომ, რომ მედიას აქვს დამოუკიდებელი სარედაქციო პოლიტიკა, რომ კარგი აუდიტორია ჰყავს, რომელიც ელოდება ამ ინფორმაციას, ამიტომ საჭიროა ამ აუდიტორიასთან მედიის გამოყენებით კომუნიკაცია. ეს შექმნის ატმოსფეროს, სადაც მედია არ იქნება დამოკიდებული პოლიტიკურ სიმპათიებზე.
მედია რეგიონებში და დედაქალაქში სხვადასხვა სიტუაციებშია. თავისუფლების სხვადასხვა დონის ჩათვლით.
– მოდით ვნახოთ, ხომ უნდა განვითარდეს პოლიტიკური კულტურა რეგიონებში? თქვენს ქალაქში, თქვენს მუნიციპალიტეტში ნორმალური, კონკურენტული პოლიტიკური ბრძოლა უნდა იყოს. ბიზნესი თავისუფლად უნდა განვითარდეს თუ უნდა განვიტარდეს ის ბიზნესი, რომელიც ხელისუფლების ფრთის ქვეშ არის? თუ ეს ბიზნესი ნამდვილად თავისუფალია, აუცილებლად მოვლენ თქვენთან და აუდიტორია გაცილებით უხეშად მოექცევა ადგილობრივ ხელისუფლებას და იტყვის, რომ ადგილობრივ მედიაზე ზეწოლა არ უნდა მოხდეს. არ აქვს მნიშვნელობა რეგიონულ მედიას, ცენტრალურ მედიას, მთავარია მედია იყოს თავისუფალი. ეს არის ევროპული მიდგომა. მაგრამ როგორ მოხერხდება, როგორ გავაკეთებთ… ვთქვათ, ჩვენ დაინტერესებული ვართ ჩვენი მედია ორგანიზაციისთვის კარგი მასალის შესაქმნელად, ეს ჩვენზეა დამოკიდებული.
როგორ შეაფასებთ საქართველოში თავისუფლების დონეს?
– იქიდან გამომდინარე, რომ დღეს ბევრი რამ პოლიტიკურ დაქვემდებარებაზეა დამოკიდებული, მიმაჩნია, რომ მედიის თავისუფლების დონე, მედიის პლურალიზმის დონე თუ თავისუფალი სარედაქციო პოლიტიკა ძალიან დაბალია. ამას ემატება ისიც, რომ შარშან და წელსაც, სანამ პრეზიდენტი ნიკა გვარამიას არ შეიწყალებდა, მედიის მფლობელი ციხეში აღმოჩნდა. დიახ, ეს არის ერთი პრობლემა, ეს არ არის მხოლოდ ნიკა გვარამიას პრობლემა, რომ მის მიმართ აღკვეთის ღონისძიება იქნა გამოყენებული. ამას ორმაგი ეფექტი აქვს. ბევრი მედიის მფლობელი და მენეჯერი დაფიქრდა იმაზე, ხომ არ ჯობია ჩუმად ჯდომა, აქტუალური თემები არ განხილვა, არ შეხება, რათა პოლიტიკური ლიდერები არ გაღიზიანდნენ. ამიტომ, სადღაც უკვე ჩამოყალიბდა თვითცენზურის სისტემა. თვითცენზურა ცენზურაზე ბევრად უარესია. იმიტომ, რომ ცენზურაში არის მოქმედი პირი – ეს არის ხელისუფლება, ხოლო თვითცენზურის სისტემაში მთავარი ჟურნალისტია. თვითონაც აღიარებს, რომ ამაზე ლაპარაკი არ არის საჭირო, პირიქით, ყოველთვის უნდა ელაპარაკო ყველაფერზე მოქალაქეს, მკითხველს, მაყურებელს. ეს კომუნიკაცია ძალიან სერიოზულად ინტესიფიცირდება, ამაზე მუდმივად უნდა ვისაუბროთ, რომ თქვენთვის ვწერთ და ვიღებ ამ ყველაფერს, ეს გჭირდებათ, რადგან ინფორმირებული არჩევანი უნდა გააკეთოთ, ნებისმიერი გადაწყვეტილება, რომელსაც მიიღებთ, ინფორმირებულმა უნდა მიიღოთ. წინა პლანზე თქვენი გადაწყვეტილებაა, ვის და როგორ მისცეთ ხმა არჩევნების დროს. როცა ამ ყველაფერს შევხედავთ, რას დავინახავთ. ყველაფერი ურთიერთდაკავშირებულია. იმიტომ რომ იქ არის თავისუფალი არჩევნები, თავისუფალი დამოუკიდებელი სასამართლო, თავისუფალი მედია, ბიზნესის თავისუფლება, ეს ყველაფერი ერთიანდება და ქმნის სისტემას, ატმოსფეროს, რომელსაც ევროპული ქვეყანა ჰქვია.
ზვიად ქორიძე – ჟურნალისტი. იყო «7 დღის» თანადამფუძნებელი და თანარედაქტორი, ასევე „ქართული გაზეთის“ მთავარი რედაქტორი. სხვადასხვა დროს ხელმძღვანელობდა «რუსთავი 2»-ის, «იმედისა» და «პირველი არხის» საინფორმაციო სამსახურებს, ასევე მუშაობდა პროდიუსერად და წამყვანად სხვადასხვა მედიაში. ის თავდაპირველად ჩართული იყო პროექტში «ჩვენ ვქმნით საზოგადოებრივ მედიას», რომელიც იყო «BBC World Service Trust»-ისა და «Re» სტუდიის ერთობლივი ინიციატივა და დღემდე არის ნინოწმინდისა და მარნეულის სათემო რადიოების კონსულტანტი. 2011-2012 წლებში ზვიად ქორიძე იყო საქართველოს ჟურნალისტური ეთიკის ქარტიის თავმჯდომარე. 2014-2018 წლებში ზვიად ქორიძე პრეზიდენტის შეწყალების კომისიის თავმჯდომარედ მუშაობდა. ამჟამად ასწავლის კავკასიის მედიის სკოლასა და GIPA-ში. გარდა ამისა, ზვიად ქორიძე არაერთი კვლევისა და კანონპროექტის ავტორია.
