საქართველო მრავალი წელია მიისწრაფვის ევროპული ინტეგრაციისკენ, აღრმავებს კავშირებს ევროკავშირთან და ნატოსთან. თუმცა, ბოლო პერიოდში ზოგიერთ წრეში შიდაპოლიტიკური სიტუაციის გამწვავების შემდეგ, ვარაუდობენ, რომ თუ საქართველო გადაუხვევს ევროპულ გზას, მაშინ ეს პროცესი ავტომატურად გამოიწვევს რუსეთთან ურთიერთობების ნორმალიზებას და განმტკიცებას. ამ და სხვა საკითხებზე Jnews-ს ესაუბრა საერთაშორისო საკითხებში ექსპერტი და პოლიტიკური ანალიტიკოსი ანდრანიკ ჰოვჰანნისიანი.
– როგორ დაახასიათებდით საქართველოს საგარეო პოლიტიკას რუსეთსა და დასავლეთს შორის?
საქართველოს საგარეო პოლიტიკა ამჟამად ხასიათდება დასავლეთს, რუსეთსა და ჩინეთს შორის ბალანსის დამყარების სურვილით. 2022 წლის თებერვალში უკრაინის წინააღმდეგ რუსეთის აგრესიის შემდეგ, საქართველომ უარი თქვა მოსკოვის წინააღმდეგ სანქციების შეერთებაზე, რამაც დასავლეთის კრიტიკა გამოიწვია და წამყვან დასავლურ სახელმწიფოებთან ურთიერთობებში დაძაბულობის მზარდი ერთ-ერთი მთავარი მიზეზი გახდა. ამავდროულად, საქართველო ეკონომიკურ დივიდენდებს რუსეთთან გაზრდილი სავაჭრო ბრუნვიდან იღებს. საქართველოს ხელისუფლება დასავლეთთან კავშირების განმტკიცებასა და ამავდროულად რუსეთთან პრაგმატული ურთიერთობების შენარჩუნებას ცდილობს, განსაკუთრებით სავაჭრო სფეროში, თვლის, რომ უახლოეს მომავალში, უკრაინის კონფლიქტის მოგვარების შემდეგ, დასავლეთთან ურთიერთობების დაძაბულობის გრადუსი შემცირდება. ეს პრაგმატული მიდგომაა, მაგრამ საზოგადოებაში არის ბევრი მოქალაქე, რომელიც არ იზიარებს ამ პოზიციას და მიაჩნია, რომ საქართველო ევროატლანტიკურ დღის წესრიგს შორდება.
– საქართველომ ევროკავშირში გაწევრიანების სტრატეგიაზე უარი თქვა. ამ ფონზე არის თუ არა რუსეთთან „შერიგების“ პერსპექტივები და არის თუ არა საქართველოში რუსეთის გავლენის გაზრდის რისკი?
– საქართველოს ხელისუფლების დროებითი უარი ევროკავშირში გაწევრიანების სტრატეგიაზე ვერ შექმნის რუსეთთან „დაახლოების“ საფუძველს, რიგი მნიშვნელოვანი გარემოებების გათვალისწინებით. პირველ რიგში, საქართველოში საზოგადოებრივი აზრი ძირითადად პროდასავლურია. სხვადასხვა მონაცემის მიხედვით, მოსახლეობის დაახლოებით 80-90% ევროკავშირში ინტეგრაციის მომხრეა და რუსული გავლენის გაძლიერების წინააღმდეგია. მეორე, დღის წესრიგში რჩება ოკუპირებული ტერიტორიების საკითხი, რაც ასევე ხელს შეუშლის საქართველოსა და რუსეთს შორის ურთიერთობების ნორმალიზებას. ჩემი აზრით, რუსეთთან სავაჭრო ურთიერთობების ზრდის მიუხედავად ბოლო რამდენიმე წლის განმავლობაში, საქართველოს პოლიტიკური ელიტის და საზოგადოების მნიშვნელოვანი ნაწილი გააგრძელებს მოსკოვთან სრული „შერიგებისთვის“ წინააღმდეგობის გაწევას, ამიტომ მნიშვნელოვანი ცვლილებები უახლოეს მომავალში არ მოხდება.
– როგორ აფასებთ იმ აზრს, რომ თუ საქართველო უარს იტყვის ევროკავშირში გაწევრიანებაზე, ის აუცილებლად აირჩევს რუსეთს?
– ვარაუდი, რომ საქართველოს უარი ევროკავშირში გაწევრიანებაზე ავტომატურად გამოიწვევს არჩევანს რუსეთის სასარგებლოდ, არის პოლიტიკური პროცესების გამარტივებული წარმოდგენა და ძირითადად წარმოადგენს შიდა პოლიტიკურ სიტუაციას ოპოზიციასა და ხელისუფლებას შორის დაპირისპირების კონტექსტში. საქართველო გააგრძელებს მრავალვექტორიანი საგარეო პოლიტიკის გატარებას, განავითარებს ურთიერთობებს წამყვან გლობალურ და რეგიონულ სახელმწიფოებთან.
გარდა ამისა, საზოგადოებაში პროდასავლური ხასიათი და რუსეთთან ურთიერთობებში ისტორიული დაძაბულობა მოქალაქეების აზრისა და შიდა პოლიტიკური რისკების გათვალისწინების გარეშე მოსკოვისკენ შემობრუნებას ნაკლებად შესაძლებელს ხდის.
– საქართველოს საგარეო პოლიტიკური არჩევანი არ არის მხოლოდ ორმხრივი ურთიერთობების საკითხი, ის ასევე გავლენას ახდენს რეგიონულ სტაბილურობაზე. აქედან გამომდინარე, როგორ შეიძლება გავლენა იქონიოს საქართველოს პოლიტიკურმა პოზიციამ და მისი ევროინტეგრაციის ტემპმა სომხეთის ევროინტეგრაციის დინამიკაზე?
– საქართველო სომხეთისთვის მნიშვნელოვანი სატრანზიტო ქვეყანაა, რომელიც სომხეთს ევროპულ ქვეყნებთან აკავშირებს. თუ თბილისი ევროკავშირთან თანამშრომლობას შეამცირებს, ეს ევროპულ ბაზრებზე და ინიციატივებზე სომხეთის წვდომას გაართულებს. მეტიც, საქართველოს პროდასავლური კურსის შესუსტებამ შეიძლება ძალთა რეგიონალური ბალანსი შეცვალოს, რაც სომხეთისგან მოითხოვს გადახედოს საგარეო პოლიტიკის სტრატეგიას ევროკავშირისა და რეგიონის ქვეყნების მიმართ.
– რა საგარეო პოლიტიკა და სტრატეგია უნდა გაატაროს სომხეთმა თავისი ეროვნული ინტერესების დასაცავად?
– არსებული გეოპოლიტიკური სიტუაციის გათვალისწინებით, სომხეთი უნდა პრაგმატული და დაბალანსებული საგარეო პოლიტიკისკენ ისწრაფვოდეს. ეკონომიკური და პოლიტიკური შესაძლებლობების გაფართოების კონტექსტში მნიშვნელოვანია კავშირების გაძლიერება სხვადასხვა მოთამაშეებთან, როგორიცაა საქართველო, ევროკავშირი, ირანი, ჩინეთი, რუსეთი, ინდოეთი, სპარსეთის ყურის ქვეყნები. სხვათა შორის, საქართველოსთან სტრატეგიული პარტნიორობის განვითარებამ შეიძლება ახალი სომხეთს ევროპულ ბაზრებზე გასვლის კონტექსტში ახალი შესაძლებლობები შეუქმნას.
გარდა ამისა, აუცილებელია თურქეთთან და აზერბაიჯანთან ურთიერთობების ნორმალიზება, ოღონდ ორმხრივი კომპრომისების საფუძველზე და არა ერევნის ცალმხრივი დათმობების საფუძველზე. მოქნილი და მრავალვექტორიანი საგარეო პოლიტიკა სომხეთს საშუალებას მისცემს ეფექტურად დაიცვას თავისი ეროვნული ინტერესები ცვალებად საერთაშორისო გარემოში.
– რა გამოწვევებისა და შესაძლებლობების წინაშე დგას საქართველო რეგიონულ კონტექსტში?
– რეგიონულ კონტექსტში საქართველო კვლავ მრავალი პრობლემის წინაშე დგას. ერთის მხრივ, რუსეთთან დაძაბული პოლიტიკური ურთიერთობები და მოუგვარებელი ტერიტორიული კონფლიქტები უსაფრთხოების რისკებს ქმნის. მეორე მხრივ, საქართველოს სტრატეგიული მდებარეობა ევროპასა და აზიას შორის სატრანზიტო დერეფნების განვითარების შესაძლებლობებს ხსნის, რამაც შეიძლება საქართველოს ეკონომიკური პოზიცია გააძლიეროს.
ამ პოტენციალის რეალიზებისთვის აუცილებელია მეზობლებთან და საერთაშორისო პარტნიორებთან სტაბილური ურთიერთობების შენარჩუნება, რაც საქართველოს პრაგმატულ საგარეო პოლიტიკის კონცეფციას შეესაბამება. თუმცა, თუ დაძაბულობა მსოფლიოს წამყვან ძალებს შორის გაგრძელდება, მაშინ პრაგმატიზმიც კი აღარ დაეხმარება. ამიტომ, საქართველო, ისევე როგორც სომხეთი, დაინტერესებულია უკრაინის კონფლიქტის სწრაფად მოგვარებით და მსოფლიო ასპარეზზე დაძაბულობის შემცირებით.
ასევე წაიკითხეთ:
“საქართველო გზაჯვარედინზე”: პროტესტის 60 დღე – ანალიზი
თბილისი ქუჩებში: ევროინტეგრაციისთვის საპროტესტო აქციები გრძელდება
