რუსეთის ფედერაციის არჩევნებზე, ოპოზიციასა და არჩევნების შედეგებზე, სომხეთის, საქართველოსა და აზერბაიჯანის დამოკიდებულებაზე რუსეთის ფედერაციაში არჩევნების შედეგებზე და კიდევ ბევრ სხვა რამეზე, JNEWS-ს საქართველოს სტრატეგიისა და საერთაშორისო კვლევების ფონდის (რონდელის ფონდი) უფროსი მკვლევარი, საქართველოს ყოფილი ელჩი დიდ ბრიტანეთში გიორგი ბადრიძე ესაუბრა.
იყო თუ არა მოსალოდნელი რუსეთის ფედერაციაში ამ დღეებში ჩატარებული არჩევნების შედეგები?
– დავიწყოთ იქიდან, რომ ეს არ არის არჩევნები და შედეგებს რუსეთის მოქალაქეების თავისუფალ ნებასთან საერთო არაფერი არ აქვს. ეს რეალურად არის ერთგვარი რიტუალი, რომლის დროსაც გარკვეული დროის შემდეგ პუტინის რეჟიმი რუსეთის მოქალაქეების თვალში თავის ლეგიტიმაციას ავრცელებს. ამ მოქალაქეებს არჩევანის საშუალება არ ეძლევათ, რადგან დავიწყოთ იქიდან, რომ პუტინისა და მისი რეჟიმის ნებისმიერი ალტერნატივა დაბადებიდანვე აღმოიფხვრება. ნებისმიერი პოტენციური ალტერნატივა არა მხოლოდ იდევნება, არამედ ნადგურდება. ჩვენ გვახსოვს ორი პოტენციური ლიდერი, თუნდაც ოპოზიციური ძალის რეალური ლიდერები: ნემცოვი და ნავალნი. ორივე მოკლეს და ამის შემდეგ რაიმე სახის არჩევნებზე საუბარი – არასერიოზულია.
იყო თუ არა ოპოზიცია? ვისი არჩევა შეეძლოთ რუსეთის მცხოვრებლებს?
– პუტინმა ამ არჩევნებში მონაწილეობა ისეთ უვნებელ ადამიანსაც კი არ მისცა, რომელსაც ფაქტობრივად 5%-ზე მეტის მიღების შანსიც არ ჰქონდა. არჩევნებში მონაწილეობის უფლება აქვთ მხოლოდ მათ, ვინც ოფიციალურ პროცედურას გადის და თითქოს ოფიციალური ოპოზიციაა, ეს არის ტრადიციულად რუსეთის ფედერაციის კომუნისტური პარტია, ლიბერალ-დემოკრატიული პარტია და სულ ესაა. რა თქმა უნდა, ისინი სიმბოლურ 3%-ს იღებენ.
მაგრამ არის ერთი საინტერესო ფაქტორი. პუტინის რეჟიმი, რომელსაც დემოკრატიასთან ახლო არაფერი აქვს, პერიოდულად ინსცენირებას უკეთებს არჩევნებს – დემოკრატიულ პროცედურას – ეს აჩვენებს, რომ პუტინიც კი აღიარებს დემოკრატიის, როგორც პოლიტიკური სისტემის უპირატესობას. წინააღმდეგ შემთხვევაში, არ მოუწევდა დაძაბულად ყოფნა და ისეთი ღონისძიებების ჩატარება, რომლებიც ფული და დრო ღირს. ეს არის ავტორიტარიზმსა და ტოტალიტარიზმზე დემოკრატიის უპირატესობის არაპირდაპირი აღიარება.
რუსეთში, საარჩევნო პროცედურის დროს, დაფიქსირდა საპროტესტო აქციები, ყუთები ზელიონკით გადაღებეს, საარჩევნო უბნები დაწვეს, როგორ შეაფასებთ ამ ფაქტებს?
– ეს არ ნიშნავს იმას, რომ პუტინს რუსული საზოგადოების დიდი ნაწილი მხარს არ უჭერს. ამ ეტაპზე, ერთ-ერთი მიზეზი, რის გამოც პუტინი და მისი რეჟიმი საკმაოდ სტაბილურად რჩება, არის ის, რომ რუსული საზოგადოება გარკვეულწილად იზიარებს პასუხისმგებლობას პუტინის ჩადენილ დანაშაულებზე. ის ფაქტი, რომ იყო საპროტესტო გამოსვლები, მცირე აქციები, დიახ ეს ნიშნავს, რომ პუტინისთვის და მისი ქმედებებისთვის ყველა არ არის მისაღები, მათ შორის უკრაინასთან ომი, მაგრამ ეს ქმედებები იმდენად სუსტი და ნაკლები იყო, რომ ამის რუსული საზოგადოების განწყობის ასახვად მიჩნევა არ ღირს – ეს გადაჭარბებული იქნება. დიახ, რა თქმა უნდა, ჩვენ ვიცით, რომ საზოგადოება დაშინებულია, ოფიციალური პოზიციისგან განსხვავებული ნებისმიერი გამოთქმა, ნებისმიერი აზრი ისჯება, ხალხს ციხეში სვამენ თუნდაც სუფთა ფურცლების გამო, თუ გვერდით იდგებიან. პროტესტის ნებისმიერი გამოხატვა ისჯება ძალიან, ძალიან მკაცრად. მაგრამ მაინც, საზოგადოების უმრავლესობას რომ ჰქონოდა საპროტესტო განწყობები, მათ უფრო ნათლად დავინახავდით, ვიდრე ამ დღეებში ვნახეთ.
რუსეთის მცხოვრებლები, რომლებიც თავისებურად არ ეთანხმებიან ქვეყნის ხელისუფლების პოლიტიკას, რუსეთის ფედერაციის ფარგლებს გარეთ იმყოფებიან. რელოკანტები. ისინი როგორ მოიქცნენ?
– სოციოლოგიურ კვლევებში ჩართულ ორგანიზაციებს ვურჩევდი ჩაერთონ, იმუშაონ ამ ჯგუფებთან და, მაგალითად, შეისწავლონ საქართველოში მცხოვრები რუსეთის მოქალაქეების განწყობები, მაგრამ თუ ვიმსჯელებთ იმ გამოსვლებით, რომელიც ვნახეთ თავისუფლების მოედანზე და ნავალნის მკვლელობის შემდეგ, დიახ, საპროტესტო აქციები იყო, მაგრამ ხალხის რაოდენობა არანაირად არ ასახავს საქართველოში მცხოვრები რუსეთის მოქალაქეების საერთო რაოდენობას. ეს რიცხვი ძალიან მცირეა ამ მაჩვენებლებთან შედარებით. მაგრამ არ გამოვრიცხავ, რომ საქართველოში აზრის გამოთქმის ეშინიათ, მაგრამ ფაქტია, რომ განსაკუთრებული ძლიერი, მრავალრიცხოვანი პროტესტი აქაც არ გვინახავს. იყო პროტესტი, მაგრამ ამ ადამიანების რაოდენობა ძალიან მცირე იყო.
არჩევნებში გამარჯვების შემდეგ ვ.ვ. პუტინს რამდენიმე ქვეყნის, მათ შორის აზერბაიჯანის ლიდერებმა მიულოცეს. არც სომხეთი და არც საქართველო არ იყვნენ მათ შორის, ვინც მიულოცა, ყოველ შემთხვევაში, ჯერ არა. Რაზე მიუთითებს ეს?
– ეჭვი მაქვს, რომ საქართველოს ხელისუფლება მოხარული იქნებოდა მიელოცა პუტინისთვის, მაგრამ მათ იციან, რა რეაქცია ექნებათ საქართველოს მოქალაქეებს. რაც შეეხება სომხეთს, ჩემი აზრით, ის, რაც სომხეთმა განიცადა ბოლო 4 წლის განმავლობაში, არის ძალიან სერიოზული მიზეზი იმისა, რომ სომხეთის ხელმძღვანელობამ, არა მხოლოდ ხელმძღვანელობამ, არამედ უბრალოდ სომეხმა ხალხმა, უბრალოდ გადახედოს საკუთარ დამოკიდებულებას რუსეთის მიმართ. ჩემი აზრით, ძალიან ცოტაა დარჩენილი, ვინც რუსეთს თავის მთავარ დამცველად და უსაფრთხოების გარანტორად მიიჩნევს. საერთოდ თუ დარჩა. არ ვიცი, საბოლოოდ მიულოცავს თუ არა პრემიერ მინისტრი (ფაშინიანი) პუტინს, მაგრამ თუ ეს ასე არ მოხდა, დიდად არ გამიკვირდება.
აზერბაიჯანი არ იჩენს თავს, ასე ვთქვათ, დემოკრატიის მოდელად, აზერბაიჯანს რუსეთთან სრულიად პრაგმატული ურთიერთობა აქვს, ახლა აზერბაიჯანს რუსეთი იმაზე ნაკლებად სჭირდება, ვიდრე ოდესმე. აზერბაიჯანი ეკონომიკურად, პოლიტიკურად თუ სამხედრო თვალსაზრისით რუსეთთან დაკავშირებული აღარ არის. აზერბაიჯანს აქვს შესაძლებლობა გააგრძელოს თბილი ურთიერთობების იმიტაცია, როცა აზერბაიჯანს რუსეთთან არანაირი ურთიერთობა არ სჭირდება. ეს ურთიერთობები ერთი შეხედვით ნორმალური რჩებოდა ოფიციალურ დონეზე, მაშინაც კი, როცა 90-იანი წლების დასაწყისში რუსული ჯარები სომხეთის ტერიტორიაზე იმყოფებოდნენ და როცა აზერბაიჯანს ჰქონდა ყველა მიზეზი, რომ ძალიან არამეგობრული ყოფილიყო რუსეთის მიმართ.
რას უნდა ველოდოთ არჩევნების შემდეგ?
– ეს არჩევნები არ უნდა ჩაითვალოს განსაკუთრებით მნიშვნელოვან პოლიტიკურ მოვლენად და რუსეთის ბედი და მთელი რეგიონის ბედი და შესაძლოა, პოლიტიკური და ეკონომიკური პროცესების გლობალური განვითარება დამოკიდებული იქნება უკრაინის ომის შედეგზე. თუ აღმოჩნდება, რომ პუტინის პროექტი წარმატებული იქნება, ეს იქნება სრულიად განსხვავებული პროცესების დასაწყისი არა მხოლოდ რუსეთის პერიფერიაზე, არამედ მთელ მსოფლიოში. ეს მე ვიტყოდი, იქნება მსოფლიო წესრიგის დასასრული, რომელიც მეტ-ნაკლებად მიღებულ, ზოგად წესებს ეფუძნებოდა. და რუსეთის დამარცხება, მჯერა, იქნება უზარმაზარი შესაძლებლობა, რომ გაქრეს ეს რუხი ზონები რუსეთის ირგვლივ, სადაც რუსეთს შეუძლია პროცესებით მანიპულირება მოახდინოს, რუსეთის გარშემო ქვეყნები, ვფიქრობ, საბოლოოდ უნდა იყოს აღიარებული, როგორც ჭეშმარიტად სუვერენული ქვეყნები და არა ისე, როგორც რუსეთი აღწევდა, რომ მისი გავლენის სფეროს ნაწილი ყოფილიყვნენ.
