უკრაინაში მიმდინარე ომის ფონზე გეოპოლიტიკურ ვითარებაზე, სამხრეთ კავკასიის ქვეყნების ადგილი ახალ პოლიტიკურ რეალობაში და კიდევ ბევრ სხვა საინტერესო საკითხზე, JNEWS-ს საქართველოს სტრატეგიული ანალიზის ცენტრის (GSAC) წამყვანი ექსპერტი გელა ვასაძეს ესაუბრა.
უკრაინაში ომის დაწყებიდან თითქმის ნახევარი წელი გავიდა. როგორ გაიყო სამყარო საბოლოოდ?
– ყველანი პრაქტიკულად ერთი მიმართულებით წავიდნენ. საუბარი იმაზე, რომ რუსეთს ადვილად შეუძლია ყველას დაამარცხოს, იმით დასრულდა, რომ უკრაინამ, რომელსაც იმ დროს მძიმე იარაღი არ ჰქონდა და მხოლოდ ჯაველინები და სტინგერები გააჩნდა, რომლებიც რეალურად პარტიზანული ომისთვის საბრძოლველი იარაღია, რუსეთის შეჩერება მოახერხა. მან შეძლო ეიძულებინა რუსეთი დაეტოვებინა ჩრდილოეთ რეგიონები და გაუძლო შეტევას დონბასში. ახლა ომის შემდეგი ეტაპი არის ის, რაც მოხდება, როდესაც უკრაინას ექნება მძიმე იარაღი.
მეორე მომენტი არის ის, რომ თუ SWIFT-სგან მომენტალურად გაითიშება რამდენიმე ბანკი და რაიმე სახის სანქცია დაწესდება, ეს არ გამოიწვევს დიდი ქვეყნის ეკონომიკის დაშლას. ამ ყველაფერთან ერთად ეკონომიკა ექვემდებარება რისკებს, დიახ. ყველაფერი უარესდება, მაგრამ ამ ყველაფერთან ერთად – ეს არ არის საბედისწერო. ეს არის მეორე დასკვნა, რომელიც შეგვიძლია გამოვიტანოთ, უფრო მეტიც, თუ თქვენ არ ყიდით ნავთობს და გაზს ევროპაში, მაშინ შეგიძლიათ გაყიდოთ ნავთობი და გაზი ჩინეთში, ინდოეთში, თუმცა უფრო დაბალ ფასად. მესამე დასკვნა არის ის, რომ თუ არ არის სათადარიგო ნაწილები, თანამედროვე ტექნოლოგიები, მაშინ წარმოება ჩერდება. და მეოთხე დასკვნა არის ის, რომ თუ დიდი ქვეყანა განკვეთილია, მთელ მსოფლიოში იქმნება დეფიციტი და იწყება ფასების ზრდა. აი, 4 დასკვნა, რომლის გაკეთებაც შესაძლებელია.
აბსოლუტურად გასაგები გახდა არა ის, ვინ ვის უჭერს მხარს, არამედ აბსოლუტურად გასაგები გახდა, ვის რა ინტერესები აქვს. რაც შეეხება ევროპას, ევროპას ძალიან გაუჭირდა უარი ეთქვა რუსეთთან ვაჭრობაზე, მაგრამ ევროპას მშვენივრად ესმოდა რა ელოდა მას უკრაინის მოულოდნელად წაგების შემთხვევაში. იმიტომ რომ კიევზე გასროლილ ჭურვებზე არ ეწერა “კიევზე”, ან “არშავაზე”, არამედ ეწერა “ბერლინზე”. და ევროპაში პოლიტიკოსებს მშვენივრად ესმოდათ ეს “ხუმრობა” და მიხვდნენ, რომ ეს არ იყო ხუმრობა.
ევროპასთან ყველაფერი ნათელია, კოლექტიური დასავლეთი, რომელიც არ არსებობს, ამ საკითხში კოლექტივი გახდა. მიუხედავად იმისა, რომ ამ ყველაფერთან ერთად, ყველას სურს ზარალის მინიმუმამდე შემცირება, ეს გასაგებია. და ყველას სურს, როგორმე გამოვიდეს ამ მდგომარეობიდან, ანუ ის ფაქტი, რომ ევროპა უარს იტყვის რუსულ გაზზე, აშკარა იყო. მაგრამ ის ფაქტი, თუ როგორ იტყვის ევროპა უარს რუსულ გაზზე, რა გზით და რა ფასად – ეს არის ის, რისთვისაც ახლა გარკვეული ბრძოლები მიმდინარეობს.
სად არის სამხრეთ კავკასიის ქვეყნების ადგილი ახალ გეოპოლიტიკურ რეალობაში?
– ერთი მხრივ, საქართველო “რამშტეინის” წევრია – ეს არის გაფართოებული ანტირუსული კოალიცია. ეს ნატოს ასპირანტია და ა.შ. ბუნებრივია, საქართველო შეუერთდა ყველა საერთაშორისო სანქციას. მაგრამ მონეტის მეორე მხარეც არსებობს. ეს არის ის, რომ საქართველომ უარი თქვა ეროვნული სანქციების შემოღებაზე. არც ერთ ჩვენს მეზობელს არ დაუწესებია ეროვნული სანქციები, მაგრამ საქართველო ყოველთვის მატარებელზე წინ მირბის ყოველთვის, მართალია- ეს პირველია. მეორეც, საქართველო იყო იმ ქვეყნებს შორის, ხაზს ვუსვამ, რომლებიც სანქციების გვერდის ავლაშია ეჭვმიტანილი. იქ იყვნენ ჩვენი მეზობლები, მათ შორის თურქეთი, ირანი და სომხეთი. სხვათა შორის, აზერბაიჯანი არ აღმოჩნდა.
დარწმუნებული ვარ, რომ სანქციების გარკვეული გვერდის ავლა აზერბაიჯანის გავლითაც ხორციელდება. მაგრამ კარგად უნდა გესმოდეთ, რომ ეს შემოვლითი გზა აშშ-ს შემდეგ ხორციელდება. საქმე იმაშია, რომ როდესაც სანქციებზე ვსაუბრობთ, არის რაღაცეები, რისი ყიდვაც სჭირდება აშშ-ს რუსეთისგან. მაგალითად, ტიტანის, დედამიწის იშვიათი ელემენტები და ა.შ. ერთია, როცა თანხმდებიან და აკეთებენ ასეთ ფანჯარას, რომლითაც შეგიძლია ამის გაკეთება და მეორეა, როცა ცალკეული ბიზნესმენები, ხელისუფლების საქმის კურსში ჩაყენებით, ან მის გარეშე, ცდილობენ ამით ფულის გაკეთებას. თუ ხელისუფლება არ არის ინფორმირებული, ეს უკვე სპეცსამსახურების საქმეა. ამიტომ აზერბაიჯანი იქ არ არის.
რა სანქციებს ერიდებიან საქართველო და სომხეთი?
– ისევ და ისევ იქ არ არის მითითებული რა, მაგრამ თუ სომხეთზე ვისაუბრებთ, მაშინ სომხეთი პირველად მოიხსენიება. საქართველოს შესახებ კი ეს არის მთელი „სპექტაკლი“ მრავალ მოქმედებაში. უკრაინელებმა თავიდანვე დაიწყეს საუბარი სანქციების გვერდის ავლაზე. იყო არესტოვიჩი, იყო პოდოლიაკი, საქართველოს ხელისუფლებამ ისინი გაანადგურა. სომხეთში ეს ყველაფერი უბრალოდ არ არსებობდა. ყოველთვის ვამბობდი, რომ მაინტერესებს ისინი უბრალოდ ტროლირებენ თუ ეს არის აშშ-ს ინფორმაცია, რომელსაც აშშ ჯერ არ ახმოვანებს. მეორე აღმოჩნდა. სანქციებზე თავად მაკფოლმა (უკრაინის კოორდინატორი) ისაუბრა. გაირკვა, რომ ეს სერიოზული იყო. კარგად უნდა გვესმოდეს, როგორც საქართველოში, ასევე სომხეთშიც და აზერბაიჯანშიც, ჩვენი ქვეყნებიდან უამრავ ადამიანს აქვს დიდი ბიზნესი რუსეთში ან დაკავშირებული არიან რუსულ ბიზნესთან. გასაგებია, რომ მათ სურთ გააცნობიერონ თავიანთი კავშირებით.
რაც შეეხება საქართველოს, აქ ჯერ კიდევ გვაქვს ბიძინა ივანიშვილის ფაქტობრივად სრულუფლებიანი მფლობელობა, რომელმაც, რა თქმა უნდა, რუსეთში მოიპოვა ქონება. რა თქმა უნდა, იქ უზარმაზარი კავშირები აქვს. ნათელია, რომ ყველა ეს კავშირი ახლა მუშაობს. იმიტომ, რომ სანქციების გვერდის ავლა არის დიდი ფული, მაგრამ ასევე დიდი რისკია. ახლა ჩვენ ვართ შემდეგ ვითარებაში, თუ საქართველოზეა საუბარი, ხელისუფლების მხრიდან ძალიან ისტერიულ რეაქციას ვხედავთ. იმიტომ, რომ ცხადია, ბიძინა ივანიშვილის მიმართ სანქციები არის სანქციები ქართული ოცნების მიმართ. და თუ დაიწყებენ მის „ჩამოქცევას“, მაშინ ჩვენი ხელისუფლებისთვის კარგი არაფერი მოხდება. რაც შეეხება სომხეთს, დაიწყო ძალიან აქტიურად მოქმედება ევროპულ და ამერიკულ მიმართულებაზე. იქ არიან ადამიანები, რომლებიც მუშაობენ, ზოგადად, ბიჭები მუშაობენ იმისთვის, რომ თავად შექმნან უსაფრთხოების ბალიში. რადგან ცხადია, რომ სომხეთის დამოკიდებულება რუსეთზე საკმაოდ დიდია. რაც შეეხება აზერბაიჯანს, დიდი ალბათობით არის შეთანხმება აშშ-სა და რუსეთს შორის, რომ აზერბაიჯანი იყოს ერთგვარი შუამავალი მათ შორის.
რამდენად სერიოზულია სომხეთისა და საქართველოს მიმართ სანქციების გვერდის ავლის ბრალდება?
– სომხეთისთვის, ვფიქრობ, ხშირია ასეთი ბრალდება იმ თვალსაზრისით, რომ ბიზნესის წარმომადგენლები შეიძლება დაექვემდებარონ სანქციებს, მაგრამ მეეჭვება, რომ ამას მნიშვნელობა ჰქონდეს სომხეთის ხელისუფლებისთვის. სავსებით შესაძლებელია, რომ ეს გამოიყენოს ფაშინიანმა თავისი ოპონენტების ნარჩენების გასასუფთავებლად, მიმდინარეობს წმენდა და ასე გადადის ქვეყნის შიგნით. რაც შეეხება საქართველოს, აქ საუბარია კონკრეტულ სანქციებზე ხელისუფლების წარმომადგენლებისა და ხელისუფლების მთავარი, ერთადერთი წარმომადგენლის, ბიძინა ივანიშვილის მიმართ. აქ მინიშნებები ზედმეტად გამჭვირვალეა, იქამდეც კი, რომ ევროკომისია საუბრობს დეოლიგარქიზაციაზე და ა.შ. სომხეთში ეს არის სანქციები ბიზნესმენებისა და პრორუსული ძალების წინააღმდეგ. ამ შემთხვევაში ეს იქნება სანქციები საქართველოს წინააღმდეგ.
