კორონავირუსმა ადამიანების ყოველდღიურ ცხოვრებაში შეაღწია და ბევრი რამ შეიცვალა. შეზღუდვების პირობებში ცხოვრება საქართველოს სხვადასხვა ადგილას განსხვავებულად აღიქმება. ჯავახეთში კორონავირუსმა გავლენა იქონია მთელ რიგ ტრადიციებსა და ადგილობრივ ჩვეულებებზე, გარკვეული ცვლილებები შეიტანა. JNEWS– მა, რამდენიმე მახასიათებელი გამოყო, რითაც ახალქალაქის მუნიციპალიტეტი კორონავირუსთან საერთო ბრძოლაში გამოირჩევა.
«მოჭრილი» ქორწილები
ჯავახეთში მცხოვრები სომხების ერთ -ერთი ტრადიციაა, რაც შეიძლება მდიდრული ქორწილის გადახდა. კორონავირუსამდე აქ, ყველაზე პატარა დღესასწაულზე დაახლოებით 250 ადამიანს ეპატიჟებოდნენ. ეს აღარ არის ასე. მასპინძლებმა, რამდენჯერმე უნდა გადახედონ სტუმრების სიას და შეამცირონ ის, რომ მოთავსდნენ, როგორც სახლში, ისე პატარა რესტორანში. მაგრამ პრინციპს – “როგორ არ უნდა აღნიშნო შენი შვილის ქორწილი”, გვერდს ბევრი არ აუვლის.
პანდემიის დაწყებისთანავე ზოგიერთმა გადადო ქორწილი იმ იმედით, რომ მალე ყველაფერი გაივლიდა. სუსანა და ვაჰე 2019 წლის დეკემბერში დაინიშნენ, ემზადებიან ქორწილისთვის. საბოლოოდ ქორწილიც გადაიხადეს, მაგრამ ისეთი არ იყო, როგორც წარმოედგინათ. ვაჰეს დედა მაინც ვერ ეგუება იმ აზრს, რომ მის ერთადერთ ვაჟს “ნამდვილი” ქორწილი არ ჰქონიათ.
”ვაპირებდით ქორწილის აღნიშვნას აპრილში, მაგრამ აგვიკრძალეს ვირუსის გამო. მართალია, იყვნენ ადამიანები, ვინც ეს გააკეთა, ნახევარი დააჯარიმეს, ნახევარი არა, ხოლო ჩვენ- კანონმორჩილმა ადამიანებმა, არ გადავიხადეთ, ვფიქრობდით, რომ წლის ბოლომდე ყველაფერი მოგვარდებოდა, მაგრამ ხედავთ, არაფერი შეცვლილა ორი წლის შემდეგ”, – ამბობს მარინა მკოიანი.
ვაჰესა და სუსანას ქორწილში მხოლოდ ახლო ნათესავები იმყოფებოდნენ. ამ დღის ყველაზე დასამახსოვრებელი მომენტი — ფოტოსესიაა. სუსანამ თეთრი კაბა ჩაიცვა, გადაწყვიტა, ყოველ შემთხვევაში, ამ გზით, მისი დაოჯახების დღე გაელამაზდებინა და დაუვიწყარი ყოფილიყო. კორონავირუსის გამოჩენიდან, რამდენიმე თვის შემდეგ, ამ სტილის საქორწილო ფოტო გადაღებები მოთხოვნადი და პოპულარული გახდა.
სადღესასწაულო დარბაზები ოფიციალურად 2020 წლის 21 მარტს დაიხურა, მაგრამ ქორწილების გადახდა გაგრძელდა, თუმცა, არც ისე მასშტაბური და ბრწყინვალე. სადღესასწაულო დარბაზები სახლებმა შეცვალა. 2000 -იან წლებამდე ოჯახის შექმნა კარვებში, ან კერძო სახლებში აღინიშნებოდა. სახლის მშენებლობის დროს ცდილობდნენ გაეკეთებინათ დიდი “დარბაზი” (მისაღები ოთახი) ისე, რომ ნებისმიერი ცერემონიის დროს მეპატრონეებს კარავი არ გაეშალათ. დროთა განმავლობაში, ცხოვრების ხარისხის გაუმჯობესებისთანავე, ადამიანებმა დაიწყეს ქორწილების დიდ და ლამაზ დარბაზებში გადახდა, ხოოლო მათი მისაღები ოთახები ორ საძინებლად გაიყო.
ახალქალაქში ქორწილების რიცხვი მკვეთრად შემცირდა. თამადა, მუსიკოსები და ქორწილების დროს შოუებისა და ინსტალაციების მომსახურე პერსონალი უმუშევარი დარჩა. თამადას, რომელსაც არასოდეს ჰქონია დასვენების დღე ქორწინების სეზონზე, ამბობს, რომ ქორწილები თითქმის 100%-ით შემცირდა. ვინაიდან ის ქორწილები, რომლებიც ახლა იმართება, არ ითვლება სრულფასოვან ქორწილებად, არამედ აღიქმება უბრალოდ, როგორც საყვარელი ადამიანების მიერ მამაკაცისა და ქალის კავშირის დღესასწაული. კორონავირუსის კონტექსტში, პატარძალს აცვია თეთრი კაბა, მაგრამ არა საქორწილო, ისმის მუსიკა, მაგრამ არა ცოცხალი, ხალხი ცეკვავს, მაგრამ იცავს გარკვეულ დისტანციას. მთელი ოჯახი არ მიდის ქორწილში, ერთი ან ორი ადამიანი ერთი სახლიდან, მხოლოდ უახლოესი ნათესავები არიან მიწვეულნი.
და, რაც მთავარია, ქორწილი იმართება “საიდუმლო” პირობებში, რათა არ გაიგონ და არ დააჯარიმონ. მაგრამ არიან ისეთებიც, რომელთაც სურთ დაქორწინება ჯავახური ტრადიციების მიხედვით, ყველა რიტუალის დაცვით. ისინი ქორწილის გასახდელად ან ერევანში, ან მოსკოვში მიდიან.
საქართველოში 2020 წლის მარტიდან 2021 წლის მარტამდე აიკრძალა რესტორნების და საბანკეტო დარბაზების საქმიანობა. შეზღუდვის შესუსტება არ ნიშნავს იმას, რომ ადამიანებს შეეძლოთ ფართომასშტაბიანი სხვადასხვა ღონისძიებების ჩატარება, რადგან „იზოლაციისა და კარანტინის წესების შესახებ“ მთავრობის განკარგულების თანახმა, შეხვედრებზე ადამიანების რაოდენობა 10-კაცს არ უნდა აღემატებოდეს. ეს შეზღუდვა არ მოხსნილა თუნდაც შესუსტების შემთხვევაში. მაგრამ “კეთილი პოლიციელები” მეგობრებს ურჩევდნენ, რომ ქორწილები ცოცხალი მუსიკის და საქორწილო კაბის გარეშე გადაეხადათ, თუ ეს შესაძლებელი იყო, უხმაუროდ. თუმცა, როდესაც ეპიდემია გამწვავდა და შეზღუდვები გამკაცრდა, “კეთილი პოლიციელების” გაფრთხილებები, რომ არ გადაეხადათ ქორწილები, სერიოზულად აღარ აღიქმებოდა.
საბოლოოდ, 2021 წლის აგვისტოში, საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს თანამშრომლებმა თვითიზოლაციისა და საკარანტინე პირობების განმეორებით დარღვევის გამო, ახალქალაქში საბანკეტო დარბაზის მფლობელი დააჯარიმეს. იმისდა მიუხედავად, რომ ითქვა, ქორწილის სტუმრებს ადმინისტრაციული პასუხისმგებლობაც დაეკისრებათ, ახალქალაქში, არც ერთი ფიზიკური პირი არ დაჯარიმებულა ქორწილის ორგანიზებისთვის ან მასში მონაწილეობისთვის. ყველა დარბაზიდან, რომელიც ქორწილებს მასპინძლობს, მხოლოდ ერთი დაჯარიმდა.
დაკრძალვა
გარდაცვლილის სხეულის დაკრძალვის მეთოდები და ხალხის დამოკიდებულება სიკვდილისადმი ქვეყნის რეგიონებში განსხვავებულია. ჯავახეთში, მოსახლეობაში გარდაცვლილის სულის მოსახსენიებლად რიგი რიტუალები მკაცრად არის დაცული: პანაშვიდი, დაკრძალვა, ხსენება (მოსახსენიებელი ვახშამი), შვიდი, ორმოცი, წლისთავი და ა.შ. კორონავირუსით ნაკარნახევი კანონების მიუხედავად, მასობრივი დაკრძალვები გრძელდება ჩვენს გარემოში, თუ სიკვდილის მიზეზი არ არის კორონავირუსი.
ქელეხები იმართება, მაგრამ სახლში. შედეგად, ადამიანებს უფრო მჭიდრო კონტაქტი აქვთ ერთმანეთთან. მაგალითად, თუ სარიტუალო სახლში ადამიანები შეჩვეულები არიან სოციალური დისტანციის დაცვას, სახლებში ეს შეუძლებელია. პატარა ოთახებში მყოფი ადამიანები, გვერდიგვერდ, ერთმანეთთან ახლოს, ძლივს სხდებიან. ანუ, ეს შეზღუდვა არ ამცირებს ვირუსის გავრცელების რისკს, არამედ ხელს უწყობს მას. თუმცა, აქაც შემცირდა იმ ადამიანთა რიცხვი, ვინც მოსახსენიებელ სადილზე მიდის.
არფენიკის დედამთილი ორი თვის წინ გარდაიცვალა. არფენიკი ამბობს, რომ მათ ყველაფერი გააკეთეს “როგორც საჭირო იყო”, მხოლოდ დაკრძალვა არ აღინიშნა სოფლის სარიტუალო სახლში.
”ყველაფერი გაკეთდა ჩვენი ტრადიციების შესაბამისად – დაკრძალვა, შვიდი, ორმოცი. პანაშვიდიც აღინიშნა, მაგრამ იქ, მცირე რაოდენობის ხალხი იყო. სარიტუალო სახლში ამის გაკეთების უფლება არ მოგვცეს, მოგვიწია მეზობლის სახლით გვესარგებლა და ძალიან გავწვალდით. მაგიდები დავდგით, გადმოვიტანეთ ჭურჭელი, გვერდიგვერდ ვისხედით. ყველაფერი რთულია სახლის პირობებში, მაგრამ ამის არგაკეთება არ შეგვიძლია. ჩვენი კანონების თანახმად, აუცილებელია მემორიალური ვახშმის აღნიშვნა, რათა გარდაცვლილის სულმა იპოვნოს სიმშვიდე”, – ამბობს არფენიკ აივაზიანი.
არ ყოფილა “ხმაურიანი” დაკრძალვები, რის შემდეგაც ახალქალაქში ვირუსის გავრცელების შემთხვევები არ ყოფილა, ან ყოველ შემთხვევაში მათ შესახებ ცნობილი არ არის. იყო მხოლოდ ერთი შემთხვევა აგვისტოს ბოლოს და სექტემბრის დასაწყისში, როდესაც ნათესავები ჩამოვიდნენ დაკრძალვის დროს, ერთ -ერთ მათგანს კორონავირუსი აღმოაჩნდა. რა თქმა უნდა, ხალხში გავრცელდა ონფორმაცია, რომ მთელი სოფელი დაინფიცირდა, მაგრამ მხოლოდ 2-3 ადამიანი იყო ავად – გარდაცვლილის ოჯახის წევრები.
2020 წელს, ახალქალაქის მუნიციპალიტეტში 494 ადამიანი დაიღუპა, რამდენი მათგანი გარდაიცვალა კორონავირუსის გამო, ძნელი სათქმელია, რადგან სტატისტიკა რეგიონების მიხედვით დგება. პანდემიის მთელი პერიოდის განმავლობაში და ოქტომბრამდე, სამცხე-ჯავახეთში ახალი კორონავირუსით 107 ადამიანი გარდაიცვალა.
კორონავირუსის გამო ბევრმა ადამიანმა ვერ შეძლო ჩამოსვლა ჯავახეთში უახლოესი ნათესავების დაკრძალვაზეც კი, ხოლო ისინი, ვისაც შეძლო, არაერთი პრობლემის წინაშე დადგა. 2020 წელს, ეს იყო უფრო რთული, შეუძლებელი იყო კარანტინის, ტესტის, სხვა ქვეყნის მოქალაქეობის გამო. შედეგად, ჯავახეთში იყო შემთხვევები, როდესაც ქალიშვილი ან ვაჟი არ ესწრებოდნენ მშობლების დაკრძალვას, თუკი კორონავირუსამდე ეს ნამდვილი სირცხვილი იქნებოდა, ახლა ის მეტ -ნაკლებად ნორმალურად აღიქმება.
დახურული საზღვრის შემოვლითი გზები
2020 წლის 16 მარტიდან 2021 წლის 1 ივნისამდე საქართველოს საზღვრები დაიხურა, მათი გამოკლებით, ვისაც შესვლის ან გასვლის სპეციალური ნებართვა ჰქონდა. შედეგად, ამან ბევრი პრობლემა შეუქმნა საქართველოს მოსახლეობას. მამაკაცები, რომლებიც ვერ წავიდნენ სამუშაოდ, იძულებულნი იყვნენ აეღოთ სესხები ან ვალები ოჯახის სიცოცხლისთვის. თუმცა, როდესაც საზღვარგარეთ მუშაობის ერთი სეზონი დასრულდა და მეორე ახლოვდებოდა, ხალხი ადგილზე ვეღარ დარჩებოდა. შედეგად, ნაპოვნი იქნა ქვეყნის დატოვების არალეგალური გზები.
ა.ს. (რესპონდენტი ესაუბრა Jnews– ს კონფიდენციალურობის მოთხოვნით) 2020 წლის ბოლოსთვის ჰქონდა დაგროვილი ბევრი ვალი და სესხი. ოჯახმა მოგება არ მიიღო, მაგრამ ცხოვრება და ჭამა საჭირო იყო. ადგილზე სამუშაოს პოვნის მცდელობა საერთოდ არ გამოუვიდა. შემოდგომისთვის მან შეიტყო, რომ იყო არხი, რომლის გავლაც მას შეეძლო. მე არ შემხვედრია და არ ვიცნობ იმ ადამიანებს, ვინც მოამზადა მისი დოკუმენტები. ყველაფერი გაკეთდა რამდენიმე შუამავლის საშუალებით. შედეგად, დოკუმენტების თანახმად, ის წავიდა რუსეთში მშობლების მოვლისთვის, თუმცა მას იქ არ ჰყავს. მას ძალიან შეეშინდა, რადგან ყველაფერი შეიძლება მოხდეს, მაგრამ “სხვა გამოსავალი არ იყო”.
შიშის გარდა, იყო მაღალი ფასიც. რუსეთში არალეგალური შემოსვლა ხალხს დაახლოებით 2500 ლარი დაუჯდა. ხალხი მინსკის გავლითაც არალეგალურად ჩავიდა იქ, საკმაოდ დიდი თანხით. მაგრამ ძირითადად ადგილობრივებს, რომლებსაც აქვთ სომხეთის მოქალაქეობა, შეუძლიათ დატოვონ ქვეყანა. ა.ს. ჩავიდა მოსკოვში სეზონური სამუშაოსთვის.
საქართველოში შესასვლელადაც არალეგალურ მეთოდებს მიმართეს. ყველას არ შეეძლო საკონსულოდან ქვეყანაში შესვლის ნებართვის მიღება და ბევრმა არ იცოდა, რომ ეს იყო ლეგალური შესაძლებლობა. და ვინც იცოდა, ვერ ხშირად გადიოდა. საკონსულოს სატელეფონო ხაზი მუდმივად დაკავებული იყო. ძირითადად იყვნენ ისინი, ვისი მშობლები ან სხვა ნათესავები მძიმე მდგომარეობაში იყვნენ საავადმყოფოში, ან მათ, ვისაც სურდა ახლობლების დაკრძალვაზე დასწრება, რომლებიც ცდილობდნენ საქართველოში შემოსვლას ნებისმიერი საშუალებით. საზღვრის უკანონოდ გადაკვეთის ერთ -ერთი გზა იყო სატვირთო მანქანის “მძღოლი” და ქვეყანაში საქონლის შემოტანა, რაც აკრძალული არ იყო. თუმცა, ხშირად იყო პრობლემები არალეგალურ დოკუმენტებში და შესვლა შეუძლებელი იყო, ხოლო ბევრმა მოახერხა მოსვლა და გასვლა ამ გზით.
„კომენდანტის საათი“ ან ახლად დაქორწინებულების ახლდენილი ოცნება
“კომენდანტის საათი” საქართველოში უკვე ერთ წელზე მეტია მოქმედებდა. თავდაპირველად, ხალხი ყოველდღე ელოდა, რომ ეს შეზღუდვა მოიხსნებოდა “ხვალ ან ზეგ”. იყვნენ ისეთებიც, ვინც ამ აკრძალვას სერიოზულად არ მოეკიდა, გამოვიდა ქუჩაში და 2000 ლარით დაჯარიმდა. შინაგან საქმეთა სამინისტროს მონაცემებით, 21 მარტიდან 22 მაისის ჩათვლით, საქართველოში 4820 ადამიანი დაჯარიმდა ე.წ კომენდანტის საათის დარღვევის გამო. ბევრმა ძლიერი ფსიქოლოგიური სტრესი მიიღო, რადგან ვერ წარმოედგინათ, როგორ შეიძლება ახალქალაქში საღამოს არ მეგობრებთან არ შეკრებილიყვნენ, ნათესავთან არ წასულიყვნენ, ერთი სიტყვით, არ ჰქონოდათ ურთიერთობა. ძნელი წარმოსადგენიც კი იყო, მაგრამ დროთა განმავლობაში ხალხი კომენდანტის საათს შეეჩვია.
სიტუაცია საკმაოდ სასაცილო იყო, როდესაც საღამოს 9 საათამდე ყველა წარმოუდგენელი სისწრაფით ქუჩიდან სახლში ჩქარობდა, მეგობრისა და მეზობლის სახლიდან, მაღაზიიდან და აფთიაქიდან. საინტერესოა, რომ ხალხი განაგრძობდა მოძრაობას ქალაქის ქუჩებში შეზღუდვის დროს, მაგრამ თუ დამრღვევი ამჩნევდა საგზაო საპატრულო მანქანას შორიდან, ის სწრაფად თიშავდა ფარებს, აჩერებდა მანქანას და ტერიტორიიდან უჩინარდებოდა.
ხოლო სოფლებში, ახალგაზრდები სახლებში იკრიბებოდნენ და ძალიან გვიან იშლებოდნენ, როდესაც სოფელს ღრმად ეძინა და საგზაო პატრული არ დადიოდა. ახალგაზრდები ითვალისწინებდნენ ყველა დეტალს, რათა პოლიციას არ დაეჭირა ისინი. სახლის ფანჯრების რაფაზე, სადაც იკრიბებოდნენ ბალიშებს აწყობდნენ, რათა გარედან არ გამოჩენილიყო სახლში ხალხმრავლობა.
არმენ მკოიანი, რომელსაც კორონავირუსამდე ვერ წარმოედგინა, რომ სახლში ღამის 12 საათამდე უნდა დაბრუნებულიყო, დღეს ბედნიერია, რომ მან “გაიცნო” მისი ოჯახი.
”მე ვცხოვრობ სოფელში. ჩვენი ჩვეულებები განსხვავებულია, განსაკუთრებით ზამთრის თვეებში, საღამოს სოფელში ახალგაზრდები იკრიბებიან. ჩვენ დავიწყეთ სახლში დარჩენა და როგორც ცნობილი ხუმრობა გვეუბნება, აღმოჩნდა, რომ ჩემი ოჯახის წევრებიც არ არიან ცუდი ადამიანები. მანამდე, მე არ მენახა ჩემი შვილი, როგორ იძინებდა, რას აკეთებდა საღამოობით. არ შეეფერებოდა “კარგ ბიჭს”. ახლა ჩვენ ყველას გვესმის, რომ ეს ნორმალურია. ”
ახალგაზრდა პატარძლები კი ხუმრობდნენ, რომ ისინი კოლექტიურ წერილს მისწერდნენ მთავრობას, რათა “კომენდანტის საათი” საერთოდ არ გაუქმებულიყო, რადგან ბედნიერები იყვნენ, რომ მათი ქმრები ადრე ბრუნდებოდნენ შინ.
კორონავირუსის მიერ ნაკარნახევი სიამაყე
როდესაც 2020 წლის თებერვალში საქართველოში კორონავირუსის ერთეული შემთხვევები დაფიქსირდა, ინფექციისგან სიკვდილიანობა ძალიან დაბალი იყო. სომხეთთან და სხვა ქვეყნებთან შედარებით საქართველოს ყველაზე მაღალი დადებითი მაჩვენებლები ჰქონდა. ჯავახეთში მცხოვრები სომხები, რომლებიც ქვეყანაში არ იყვნენ ინტეგრირებული, იშვიათად ამაყობდნენ საქართველოს ხელისუფლების მიღწევებით, ან, მაგალითად, საქართველოს წარმომადგენლების მიღწევებით კულტურასა და სპორტში, თუ არ იცნობდნენ ამ ხალხს. თუმცა, პანდემიის დასაწყისში „მწვანე სტატუსმა“ და უსაფრთხოების ზომების მიმართ ნდობამ ჯავახეთის მოსახლეობა სიამაყით განაწყო და იმის გამო, თუ როგორ შეუძლია მას პანდემიასთან ბრძოლა.
ყველამ – სახლში, ქუჩაში, მეგობრულ ატმოსფეროში განიხილა, თუ როგორ იოლად უმკლავდება საქართველო ვირუსს და ამტკიცებდნენ, რომ სომხეთს, რაღაც აქვს სასწავლი ჩვენგან. მაგრამ ეს გრძნობა დიდხანს არ გაგრძელებულა, 2020 წლის შემოდგომა განსაკუთრებით რთული იყო ახალქალაქისთვის. ზაფხულის არდადეგების ბოლოს ჯავახეთში გამოჩნდა პირველი ინფიცირებული, ხოლო ნოემბერში სიტუაცია იმდენად გართულდა, რომ ვირუსის გავრცელებას ექიმები ვეღარ აკონტროლებდნენ. ყოველი მეხუთე მკვიდრი დაინფიცირდა COVID-19– ით.
დღეს სიტუაცია კვლავ რთულია. აგვისტოში ქვეყანამ განიცადა კორონავირუსის მეოთხე ტალღა, რომლის დროსაც ინფექციის მაჩვენებელმა დღეში 7000 ახალ შემთხვევას მიაღწია. თუმცა, მოსახლეობას დასვენების დრო არ ჰქონდა. არჩევნების დროს ეპიდემიოლოგებმა განაცხადეს, რომ ტალღა იკლებს და სუნთქვა გაადვილდა. მაგრამ ორ კვირაზე ნაკლები ხნის შემდეგ, მაჩვენებლები კვლავ გაიზარდა და დღეში ინფიცირების 5,000 შემთხვევა დაფიქსირდა.
ახალქალაქის ხალხმრავალი ქუჩები
ახალქალაქში დღე იწყება დილის 10 საათზე და მთავრდება საღამოს 9 საათზე.
კარანტინმა, კომენდანტის საათმა, დაავადების თავიდან აცილების სურვილმა უმეტესობას სხვებთან კონტაქტის მინიმალიზაცია აიძულა. შედეგად ადამიანებს უბრალოდ ქუჩაში გამოსვლის სურვილი გაუჩნდათ. ახალქალაქი უფრო ცოცხალი და ხალხმრავალი გახდა, ვიდრე ადრე. უკვე ტრადიციად იქცა ველოსიპედით სიარული და ქუჩებში სეირნობა.
უკვე მეორე წელია, პანდემია ცვლის სამყაროს. შეიცვალა საქართველოს ხალხიც, მაგრამ ყველა კუთხეში სხვადასხვაგვარად. ჯავახეთში კორონავირუსმა შეძლო შეეცვალა ის, რაც ადრე შეუძლებელი ჩანდა, რაღაც უკეთესობისკენ, რაღაც უარესობისკენ, რაღაც სამუდამოდ, მაგრამ რაღაც დროებით.
