სოფელ არაგვაში ძველი წყლის წისქვილი მუშაობს, მაგრამ დიდი ხანია მექანიზებული ფქვილის საფქვავი ქარხანით შეიცვალა, რომელმაც წარმოების 90%-ზე მეტი აიღო.
სოფელ არაგვაში თანამედროვე ფქვილის ქარხანა 15 წელია მუშაობს. დღეში 25 ტონა მარცვლეულის დაფქვა შეუძლია, მაგრამ რადგან მოთხოვნა შემცირდა, სრული დატვირთვით აღარ მუშაობს.
”ამ მხარეში ყველაზე დიდი ფქვილის წისქვილია. ხალხს ხორბალი მოაქვს, საწყობში ვწონით, მარცვლეულის ხარისხს ვაფასებთ და გამომდინარე ვანგარიშობთ
წარმოების შედეგად 4 ჯიშის ფქვილი – უმაღლესი, პირველი, მეორე და ქატო მიიღება. ქატო პირუტყვის საკვებად გამოიყენება, პირველსა და უმაღლეს ჯიშს ადამიანები მოიხმარენ, მეორე ჯიშით ნაცრისფერ პურს ამზადებენ.
ფქვილის წისქვილის მეპატრონეების თქმით, მოთხოვნის კლება სოფლიდან მოსახლეობის გადინებამ გამოიწვია. როდესაც წარმოება თავიდან გაიხსნა, ერთი წისქვილი 8 ტონა ფქვილს ფქვავდა, თუმცა მისი სიმძლავრე საკმარისი არ იყო და მფლობელებმა მეორე შეიძინეს, რომელიც დღეში 15 ტონა მარცვლეულს ამუშავებდა. ამჟამად მხოლოდ ერთი მუშაობს. ახალქალაქის, ნინოწმინდის მუნიციპალიტეტების მოსახლეობასა და მწარმოებლებს მათი მარცვლეული წისქვილზე მოაქვთ.
”რეგიონში აღარ არსებობს მსგავსი წარმოება- ტექნიკურად წისქვილს აქვს უნარი ამოიღოს ხორბლიდან მეორე ხარისხის ფქვილი და, შესაბამისად, პირველი და უმაღლესი ხარისხის ფქვილი უფრო მაღალი ხარისხის ხდება. წისქვილს მარცვლეულის სარეცხი მანქანა აქვს, რადგან მოსახლეობას ჩვეულებრივ დაუმუშავებელი მარცვლეული მოაქვს”, – განმარტავს სპარტაკ იალახანიანი, წისქვილის მფლობელი.
თანამედროვე წარმოებასთან ახლოს, ულამაზესი ხედით მდინარესთან, ძველი წყლის წისქვილია, რომელიც ჯერ კიდევ ფუნქციონირებს. იქ მხოლოდ ცხოველების საკვებს აწარმოებენ, კორკოტსა და პოხინდს ამუშავებენ. სოფელ არაგვას წისქვილი ჯავახეთში ერთ -ერთია იმ მცირერიცხოვან შემონახულ ისტორიულ ნაგებობებს შორის, რომელიც ტრადიციებსა და სიძველეს მოგვაგონებს.
კაშხალი წისქვილთან 400-500 მეტრზე მდებარეობს. კლდიდან წყლის ნაკადი წყდება და საჭიროების შემთხვევაში წისქვილზე მიედინება. 1965 წლამდე ჰიდროელექტროსადგური იყო, რომელიც ელექტროენერგიას 3 სოფელს აწვდიდა.
ძველი წისქვილს 1982 წელს უნანიან ღაზაროსმა, სოფლის მკვიდრმა, რეაბილიტაცია ჩაუტარა და ამ ადგილას ახალი წისქვილი ააშენა. წისქვილი ახლა კერძო საკუთრებაშია.
წყლის წისქვილის “წარმოების” მასშტაბი თანამედროვე ფქვილის წისქვილთან შეუდარებელია. აქ დამუშავებული მარცვლეულის რაოდენობა გამოითვლება არა ტონებში, არამედ კილოგრამებში – 200-300 კგ დღეში. წისქვილი ერთ ტომარა ფქვილს 4 საათის განმავლობაში ფქვის.
”წისქვილი დღეში 2-3 ტონას ფქვავდა, მაგრამ ელექტრული ქარხნების მოსვლასთან ერთად, ხალხმა უპირატესობა მათ მიანიჭა, რადგან მარცვლეულის დაფქვა სწრაფად სჭირდება და მათი მესმის”,-ამბობს წისქვილის მფლობელი სეირან პილტაკიანი.
წისქვილში ორი ქვა და ერთი ხელის წისქვილია. ერთ-ერთი ქვა მე-20 საუკუნის შუა წლებისაა, უკვე გამოყენებული და ნელა მუშაობს, მეორე დაახლოებით 8 წლისაა.
“100 კილოგრამის დაფქვაში 5 ლარს ვიბღებ. ბევრი ვერ იხდის და დაფქვას ნისიად ითხოვს. მაგრამ რა ვქნა, სულ არაფერს სჯობს. მე ჯანმრთელობა ხელს არ მიწყობს, რომ ხოფანში წავიდე , ” – ამბობს სეირანი.
მარცვლეულის დაფქვის პროცესმა გრძელი განვითარება განიცადა, დაწყებული ქვის ნაღმტყორცნებიდან, შემდეგ წყლის წისქვილიდან, ქარის წისქვილებიდან და დამთავრებული თანამედროვე მექანიზებული ქარხნებით.
