წლების განმავლობაში ახალქალაქში ხოპანი ოჯახის რჩენის აუცილებელ ნაბიჯად აღიქმებოდა. ბევრი ბიჭი ადრეულ ასაკში საზღვარგარეთ სამუშაოდ მიდის და მშობლებს, ცოლებსა და შვილებს ტოვებს. გარეგნულად ყველაფერი ნათელია: ოჯახი ფინანსურად უზრუნველყოფილია, მაგრამ შიგნით სერიოზული ფსიქოლოგიური პრობლემები ყალიბდება, რომლებზეც ან არ საუბრობენ, ან იშვიათად საუბრობენ.
Jnews-მა ესაუბრა ფსიქოლოგ არტურ ეღიაზარიანს, საერთაშორისო საქველმოქმედო ფონდ „მიასინის“ სომხური ფილიალის ხელმძღვანელს, რათა გაეგო საზღვარგარეთ მუშაობის ფსიქოლოგიური შედეგები ოჯახის ყველა წევრისთვის.
ქალები, რომლებიც წლების განმავლობაში მარტოხელა და ოჯახის წინაშე პასუხისმგებელნი იყვნენ, ხშირად აწყდებიან ქრონიკულ დაღლილობას, შფოთვასა და დეპრესიას.
ფსიქოლოგის თქმით, გარეგნულად ძლიერი ყოფნის აუცილებლობა ხელს უშლის მათ დროულად მიმართონ დახმარებას და პრობლემა მხოლოდ უარესდება.
„დისტანციური კომუნიკაცია ყოველთვის იდეალიზებულია: იქნება ეს ზარები თუ მიმოწერა, ადამიანი საკუთარ თავს საუკეთესო მხრიდან აჩვენებს, მალავს თავის ნაკლოვანებებსა და კომპლექსებს.
მიუხედავად იმისა, რომ ხანგრძლივ სიყვარულს შეუძლია სირთულეების გადალახვა, ცხოვრებისეული გამოცდილება და სტატისტიკა აჩვენებს, რომ ის იშლება, თუ რთულ მომენტებში ერთმანეთისთვის ყოველდღიური ყოფნა და მხარდაჭერა არ არსებობს“.
ფსიქოლოგი აღნიშნავს, რომ ხანგრძლივი არყოფნა ოჯახში ემოციურ სიცარიელეს ქმნის. ბავშვები მამის ყოველდღიური ყოფნის გარეშე იზრდებიან, რაც რიგ პრობლემებს იწვევს.
„ადამიანი, დაბადების მომენტიდან, ვიტყოდი, რომ ნაყოფის მდგომარეობიდანაც კი, არის როგორც ფიზიოლოგიური, ასევე სოციალური არსება. ბუნებრივია, ბავშვი გადის ფიზიოლოგიური და ფსიქოლოგიური განვითარების ეტაპებს.
ადამიანის ფსიქიკური სამყარო ყალიბდება კონკრეტული პერსონაჟებით, იმ ადამიანების მეშვეობით, რომლებიც მნიშვნელოვან როლს ასრულებენ მის ცხოვრებაში. ადამიანი ყალიბდება ოჯახში. ისევე, როგორც ბავშვი გენეტიკურად იღებს გარკვეულ მახასიათებლებს დედისა და მამისგან, ასევე ფსიქოლოგიური განვითარების დროს ის მშობლებისგან იღებს გარკვეულ ქცევით, ემოციურ და ღირებულებით მოდელებს.“
ფსიქოლოგიური განვითარების თითოეულ ეტაპზე ბავშვი გადალახავს გარკვეულ კრიზისებს. ფსიქოლოგი არტურ ეღიაზარიანის თქმით, სწორედ ამ კრიზისების წყალობით, ბავშვი, მათი გადალახვით, იზრდება და ყალიბდება პიროვნებად. ცხოვრების თითოეული ეტაპის დასაძლევად მას სჭირდება როგორც მამა, ასევე დედა.
„მაგალითად, დედა ბავშვის ცნობიერებაში სიყვარულს, სინაზეს, უსაფრთხოებას განასახიერებს, ხოლო მამა, თავის მხრივ, დაცვას, მამაკაცურობას, ბრძოლასა და დაცულობას განასახიერებს. სხვადასხვა ასაკობრივ ეტაპზე ბავშვში ფუნდამენტური გრძნობები უნდა ჩამოყალიბდეს. ასევე, ბავშვის სქესის მიხედვით, მას უნდა ჰქონდეს იმიჯი, რომლის მიბაძვასაც ცდილობს და ეს ნორმალური მოვლენაა. ხოლო როდესაც ერთ-ერთი მშობელი საზღვარგარეთ მუშაობს, ბავშვმა შეიძლება ემოციური აშლილობა განიცადოს. განსაკუთრებით ბიჭების შემთხვევაში, თუ მამა არ არის, ეს აღიქმება, როგორც მამის იმიჯის დაკარგვა.“
ხშირად ბავშვს აკისრებენ პასუხისმგებლობას, რომელიც მისი ასაკისთვის შეუფერებელია, მაგალითად, როდესაც ხუთი წლის ბავშვს ეუბნებიან: „ახლა შენ ხარ სახლის კაცი“.
„ბავშვი უბრალოდ ვერ ხვდება, რას ნიშნავს ეს და როგორ უნდა მოიქცეს. ბავშვი ყველა ასაკში გარკვეული პრობლემის წინაშე დგას. ასაკის მიღმა მეტი პასუხისმგებლობის გამო, გარკვეულ მომენტში შეიძლება იგრძნოს იმ „გმირის“ ფიგურის მხარდაჭერის საჭიროება და ის მის გვერდით არ იყოს და ასე ვერ გადალახავს პრობლემას. და ბოლოს, არ დაგვავიწყდეს ემოციური კავშირი, ყველა ბავშვს სჭირდება ემოციური კავშირი.
ინარჩუნებს თუ არა მამა კონტაქტს ამ თვის განმავლობაში, რათა ბავშვმა არყოფნა არ იგრძნოს? თუ ყველა ინარჩუნებს კონტაქტს? დღეს ტექნოლოგიები საშუალებას გვაძლევს, კონტაქტი შევინარჩუნოთ ვიდეოზარების საშუალებით, მაგრამ დისტანციური კომუნიკაცია ყოველთვის ვერ ცვლის ცოცხალ ყოფნას. ცხრა თვის ხარვეზის სრულად შევსება სამ თვეში შეუძლებელია.
თუ ის შეგნებული მშობელია, მას შეუძლია ჰქონდეს შეგნებული და ჯანსაღი ურთიერთობა, მას შეუძლია წარმატების მიღწევა.“
ფსიქოლოგი ხაზს უსვამს, რომ მამაკაცები, რომლებიც საზღვარგარეთ სამუშაოდ წავიდნენ, ასევე რთულ ფსიქოლოგიურ მდგომარეობაში აღმოჩნდებიან. ისინი მუდმივი ზეწოლის ქვეშ ცხოვრობენ, რათა ფული გაგზავნონ, რადგან ეშინიათ, რომ ოჯახებს არ გაუცრუონ იმედები. ამავდროულად, დისტანცია გაუცხოებას იწვევს; სახლში დაბრუნებისას, ისინი ხშირად ვერ პოულობენ თავიანთ ადგილს ოჯახში.
„საზღვარგარეთ მუშაობის დროს ადამიანები ხვდებიან სხვა კულტურებს, სხვა ღირებულებებსა და აზროვნების წესებს. დროთა განმავლობაში, ეს იწვევს აღქმის ცვლილებას. ეს არ არის კარგის ან ცუდის საკითხი, მაგრამ ეს გარდაუვლად იწვევს შინაგან წინააღმდეგობებს. იმავე საზოგადოებაში დაბრუნებით, თუნდაც დროებით, ადამიანი აღმოჩნდება გარემოში, რომელიც შეიძლება აღარ შეესაბამებოდეს მის მიერ ჩამოყალიბებულ ცხოვრებისეულ წარმოდგენებს.“
ფსიქოლოგიური მომსახურება დღეს უფრო მნიშვნელოვანია, ვიდრე ოდესმე. ადამიანები ისეთ ფსიქოლოგიურ მოვლენებს აწყდებიან, რომელთა გადალახვა და დამოუკიდებლად გადალახვა ძალიან რთულია.
„ადამიანი თავად მიხვდება, თუ მისი ცხოვრების ხარისხი არ არის ის, რაც ამჟამად არის, თუ არის რაღაც, რაც მას შინაგანად აწუხებს, ფიქრები, რომლებიც არ აძლევს ძილის საშუალებას, მას აქვს პრობლემები ურთიერთობებში ან მისი ჯანმრთელობა უარესდება, მაშინ მან უნდა გაიგოს, რომ მას მოუწევს სპეციალისტის დახმარების ძებნა.“
კოვიდი, ომი, ასაკობრივი განვითარების ეტაპები, მიგრანტული სამუშაო, სოციალურ-ეკონომიკური მდგომარეობა – ეს ყველაფერი ბუნებრივად მოქმედებს ყველა ადამიანის ფსიქიკურ ჯანმრთელობაზე. თუ გვინდა, რომ გვქონდეს ჯანსაღი საზოგადოება და სტაბილური საზოგადოებები, ფსიქოლოგიური მომსახურება არა მხოლოდ აუცილებელი უნდა იყოს, არამედ მუდმივად ხელმისაწვდომიც.
„ჩვენს საზოგადოებაში ბევრი პრობლემაა, მაგრამ მათი გადაჭრის გზები ხშირად არ არსებობს. განვითარების ცენტრები საჭიროა სპეციალური საჭიროებების მქონე ბავშვებისთვის, მეტყველების განვითარების, აუტიზმის შემთხვევაში – ფსიქოლოგიური მხარდაჭერისთვის არა მხოლოდ ბავშვებისთვის, არამედ მშობლებისთვისაც, კერძოდ, დედებისთვისაც. სპეციალიზებული პროგრამები ასევე მნიშვნელოვანია მოზარდებისთვის კრიზისული ეტაპების დასაძლევად.
ფსიქოლოგის როლი არ შემოიფარგლება მხოლოდ ბავშვთან ინდივიდუალური მუშაობით. მას ასევე შეუძლია ჩაერიოს საკლასო პროცესში, ხელი შეუწყოს განათლების ხარისხის გაუმჯობესებას, საკლასო ატმოსფეროს გაუმჯობესებას და ბავშვებს შორის ჯანსაღი ურთიერთობების ჩამოყალიბებას.“
სინამდვილეში, იმ ადამიანებს, რომლებსაც ფსიქოლოგიური მომსახურება სჭირდებათ, მაგრამ არ იღებენ მას, ცხოვრების დაბალი ხარისხი აქვთ. ფსიქოლოგი ხაზს უსვამს, რომ ეს, თავის მხრივ, მათი ოჯახის წევრებზეც აისახება. საშუალოდ, ერთი ადამიანის გადაუჭრელი ფსიქოლოგიური პრობლემა გავლენას ახდენს სულ მცირე ორი სხვა ადამიანის ცხოვრების ხარისხზე, რაც სოციალური პრობლემების ჯაჭვს იწვევს.
„უმართავი სტრესი დროთა განმავლობაში შეიძლება დაავადებებად გადაიქცეს: გულ-სისხლძარღვთა დარღვევები, კუჭ-ნაწლავის პრობლემები, გულის შეტევა, ინსულტი და სხვა სერიოზული ჯანმრთელობის პრობლემები. ფსიქოლოგიური სირთულეები, რომლებიც დროულად არ განიხილება, მოგვიანებით ფიზიკურ პათოლოგიებად იქცევა და დაავადებათა უმეტესობა ხშირად გამოწვეულია იმით, რომ ფსიქიკური პრობლემები დროულად არ გვარდება.“
ყველა ეს ადამიანი აგრძელებს ცხოვრებას საზოგადოებაში, მაგრამ საზოგადოებას არ აქვს შესაბამისი სერვისები მათ მხარდასაჭერად. ფსიქოლოგიური სერვისების განვითარება და ხელმისაწვდომობა მნიშვნელოვანი წინაპირობაა არა მხოლოდ ინდივიდის ჯანმრთელობისა და კეთილდღეობისთვის, არამედ მთელი საზოგადოებისთვისაც.
ფსიქოლოგი ხაზს უსვამს, რომ თუ გვსურს ჯანმრთელი ინდივიდები, ძლიერი ოჯახები და სტაბილური საზოგადოება გვყავდეს, ფსიქოლოგიური სერვისები ხელმისაწვდომი და მისაღები უნდა იყოს. ეს აუცილებლობაა.
ავტორი ჰნაზიკ ავეტისიან
