აშშ-ში არჩევნების, არალეგალური მიგრაციის, აშშ-სა და საქართველოს, სომხეთისა და მთიანი ყარაბაღის ურთიერთობების შესახებ JNEWS-ს საქართველოს სტრატეგიისა და საერთაშორისო ურთიერთობების კვლევის ფონდის (რონდელის ფონდი) უფროსი სამეცნიერო თანამშრომელი, დიდ ბრიტანეთში საქართველოს ყოფილი ელჩი გიორგი ბადრიძე ესაუბრა.
შეიძლება თუ არა უკვე დასკვნების გაკეთება, და როგორია აშშ-ში არჩევნების შედეგები?
-ტრამპი გარანტირებულად დაიკავებს თეთრ სახლს, ამიტომ გამარჯვება მისია — ფორმალობაა. მხოლოდ ეს ხმები დაითვლება, რომლებიც 2024 წლის არჩევნებში მას ოფიციალურ გამარჯვებას გაუფორმებენ.
ეს იქნება ტრამპის აშშ-ს პრეზიდენტის პოსტზე მეორე ვადა, მისი ქვეყნის ძველი მმართველობის გათვალისწინებით ამომრჩევლის არჩევანი რატომ შეჩერდა მის კანდიდატურაზე?
-ორი რეალობის გათვალისწინებაა საჭირო. ერთი — ის, რომ არჩევნები, როგორც წესი, აშშ-ში როგორც მინიმუმ, წარმოადგენენ რეფერენდუმს, რადგან მოსახლეობა წინა ხელისუფლებაზე ფიქრობს. უკვე 4 წელია აშშ-ში ბაიდენის მმართველობას ნეგატიურად აფასებენ, ასეა მოსახლეობის ძირითად ნაწილებში. პირველ რიგში, ეს ეკონომიკური პირობებით არის გამოწვეული. ამერიკელები თვლიან, რომ ბოლო 4 წლის განმავლობაში ეკონომიკის მხრივ არ გაუმჯობესებულა, არამედ გაუარესებულა. ხო მართლა, 2020 წელს ტრამპს არჩევნებში მონაწილეობაში ბევრი რამის გამო უარი უთხრეს იმის გამო, რომ სოციალურ და ეკონომიკურ შედეგებში დამნაშავედ ჩათვალეს, განსაკუთრებით პანდემიის, რომლის დროსაც აუცილებელი ზომები არ მიიღო. ამიტომ მთავარი ინდიკატორი, თუ ვინ იმარჯვებს არჩევნებში, ჩვეულებრივ წინა პრეზიდენტია ან წინა პარტია, რომ მოსახლეობა წინა ადმინისტრაციაზე ფიქრობს.
მეორე ფაქტორია თავად ტრამპი. ეს არის არა მხოლოდ დემოკრატიული პარტიისადმი უნდობლობა, არამედ იმის მიმართაც, რასაც ტრამპი ამერიკელებს პირდება. თუ რამდენად რეალურია დაპირებები, თუნდაც ეკონომიკურის მხრივ, ეს უკვე მეორე საკითხია. მაგრამ ფაქტია, რომ გადასახადების შემცირების, აშშ-ს ეკონონომიკური პოტენციალის გაუმჯობესების მისი პროგრამა მოსახელობის უმეტეს ნაწილს მოეწონა. გარდა ამისა, ტრამპი აქტიურად საუბრობდა იმაზე, თუ როგორ აღმოფხვრის აშშ-ში არაკანონიერ ემიგრაციას, განსაკუთრებით სამხრეთის საზღვრის მხრიდან. და ამაში მას ბევრად უფრო დამაჯერებელი არგუმენტები ჰქონდა, რადგან ბაიდენის დემოკრატიული პარტიის 4 წლის განმავლობაში ამ საკითხზე პირადად კამალა ჰარისი იყო პასუხისმგებელი, ბაიდენმა ის სამხრეთ საზღვრის პრობლემის ხელმძღვანელად დანიშნა. ტრამპის ამ საკითხის დახურვისა და მექსიკის საზღვარზე მკაცრი კონტროლის დამყარების შესახებ დაპირება ბევრ ამერიკელს მოეწონა. და ეს ასევე ეხება ლათინოამერიკელებს, ბოლოდროინდელ ემიგრანტებს, რომლებიც მართალია იმავე ჯგუფს მიეკუთვნებიან, რომელთა შემოსვლის აკრძალვასახ ტრამპი ცდილობს, მაგრამ მეორეს მხრივ, ისინი უკვე თავს ამერიკელებად თვლიან და არ აინტერესებთ, რომ ლათინური ამერიკიდან აშშ-ში მეტი ხალხი მიგრირებდეს. ზოგადად, ორი ძირითადი საკითხი, რომელშიც ტრამპს ჰქონდა უპირატესობა, იყო მიგრაციის საკითხი და ეკონომიკის საკითხი. მოსახლეობას სჯეროდა, რომ ტრამპი ამ ორ საკითხში უფრო წარმატებული იქნებოდა.
არის მესამე საკითხოც, მესამე სფერო – საერთაშორისო პოლიტიკა, საერთაშორისო უსაფრთხოება. აქ ტრამპი აშკარად გაცილებით სუსტია, მის დაპირებას უკრაინაში ომის დასრულების შესახებ არანაირი გეგმა არ აქვს და ეს მხოლოდ იმას ნიშნავს, რომ ის უბრალოდ შეწყვეტს უკრაინის მხარდაჭერას. მას არ უთქვამს, რომ უკრაინას მხარს არ დაუჭერს, მაგრამ იმის თქმა, რომ ომს 24 საათში ყოველგვარი გეგმის გარეშე დაასრულებს, წარმოუდგენელია. მაგრამ მეორე მხრივ, უკვე ვხედავთ, რომ აშშ-ს მოსახლეობა ბევრს არ ფიქრობს საგარეო პოლიტიკაზე და საერთაშორისო უსაფრთხოებაზე. აშშ-ს მოსახლეობის ძალიან დიდი ნაწილი ალბათ ამას პრიორიტეტად არ მიიჩნევს.
რაც შეეხება მიგრაციას, ეს ჩვენთვისაც მნიშვნელოვანი საკითხია, რადგან ბევრი ქართველი და სომეხიც აშშ-ში არალეგალურად შედის მექსიკის გავლით. მაგრამ მაინც, ტრამპს ამ საკითხის გადაჭრის შესაძლებლობა პირველი ვადის დროსაც ჰქონდა, მაგრამ არ მოუგვარებია.
-ასევე მაქვს კითხვები მათთან, ვინც ამ არჩევნებში ტრამპს დაუჭირა მხარი, მიუხედავად იმისა, რომ არალეგალური იმიგრაციის საკითხი ტრამპის პირველი ვადის განმავლობაში არ მოგვარებულა. სხვათა შორის, ბაიდენის პრეზიდენტობის პერიოდში დემოკრატებმა არალეგალური მიგრანტების დეპორტაციის რეკორდი დაამყარეს. ამგვარად, ტრამპი არ არის ერთადერთი, ვისაც შეუძლია თქვას, რომ მან რაღაც გააკეთა არალეგალური იმიგრაციის აღმოსაფხვრელად. ფაქტია, რომ ტრამპის ბევრი სრულიად პოპულისტური, არარეალური დაპირება უფრო მეტად მოსწონდა ბევრ ამერიკელ ამომრჩეველს. ამგვარად…
რას უნდა ელოდოს საქართველომ აშშ-ს ძველი და ახალი პრეზიდენტისგან?
-ორი რამ შემიძლია გითხრათ. სრულიად უსაფუძვლოდ მიმაჩნია ივანიშვილის „ქართული ოცნების“ წარმომადგენლების ზეიმი, რომ ტრამპი პრეზიდენტი გახდა. აქამდე მიანიშნებდნენ, რომ ტრამპის დროს ყველაფერს გამოასწორებდნენ, ურთიერთობები გაუმჯობესდებოდა, ტრამპი ვერ ჩაერეოდა საქართველოს შიდა დემოკრატიის ხარისხს, რომ მას დემოკრატია ნაკლებად აინტერესებდა, რაც ფაქტია. მაგრამ მეორე მხრივ, ტრამპმა და მისმა გუნდმა ჩინეთთან და ირანთან დაპირისპირება პრიორიტეტად აქციეს. ხოლო „ქართულ ოცნებას“, რომელმაც ირანი და ჩინეთი სტრატეგიულ მოკავშირეებად აქცია, დარწმუნებული ვარ, რომ ტრამპს ვიღაცა მაინც აჩვენებს ირანის პრეზიდენტის დაკრძალვაზე ირაკლი კობახიძის ფოტოებს ჰამასის და ჰეზბოლას ლიდერების გვერდით. სხვათა შორის, ორივე აშშ-ს მოკავშირე ისრაელის მიერ არის მოკლული. ასევე ვერ დაუმალავენ იმას, რომ საქართველომ მოაწერა ხელი, რომ ივანიშვილმა ჩინეთთან სტრატეგიული თანამშრომლობის შესახებ შეთანხმებას მოაწერა ხელი. არ ვფიქრობ, რომ ეს კარგ სტიმულს მისცემს ტრამპს, გააუქმოს უკვე დაწყებული სანქციები და ზოგადად შეცვალოს აშშ-ს პოლიტიკა პრორუსული, პროჩინური, პროირანული „ქართული ოცნების“ მიმართ.
და, ხო მართლა, ის კანონპროექტები, რომლებიც კონგრესში შედიოდა, როგორც «მეგობრობის» აქტი, მაგალითად, ასევე ის განცხადებები, რომლებიც კონგრესმა აქამდე მიიღო, ყველა ორპარტიული იყო, მხარდაჭერილი იყო და ზოგჯერ ტრამპის პარტიის წარმომადგენლების მხრიდან იყო ინიცირებული. ამიტომ იმის მოლოდინი, რომ ტრამპის დროს ყველაფერი ივანიშვილისა და «ქართული ოცნებისთვის» უკეთესობისკენ წაიყვანს, ამ მოლოდინებს არავითარი საფუძველი არ აქვს. ასევე დავამატებ, რომ ტრამპი, შეიძლება ითქვას, რომ პრაქტიკულად ყველა მრჩეველსა და მინისტრს წაეჩხუბა, რომლებიც მასთან საერთაშორისო ურთიერთობებისა და უსაფრთხოების სფეროში მუშაობდნენ.
და ისინი, ვინც მის გუნდში დარჩა, კარგად ახსოვთ, მაგალითად, სახელმწიფო დეპარტამენტის ყოფილი უფროსი მაიკ პომპეო. ის იყო ერთადერთი, რომელიც საქართველოში ჩამოვიდა, და მისი მთავარი შეტყობინება, მთავარი მესიჯი ანაკლიის რუსეთისთვის ან ჩინეთისთვის მიცემა არ იყო. და ეს ზუსტად ივანიშვილმა გააკეთა. ამიტომ, კიდევ ერთხელ ვიტყვი, არავითარი მიზეზი არ არის იმისათვის, რომ ვიფიქროთ, რომ ტრამპის დროს ყველა ეს ნეგატიური ტენდენცია, რომელიც ბაიდენის ადმინისტრაციის დროს ბოლო წლების განმავლობაში დაიწყო, მალევე ამოიწურება.
ბოლო დროს ტრამპმა მთიან ყარაბაღთან დაკავშირებით განცხადება გააკეთა და ჰარისი დაადანაშაულა, რომ მან მთიანი ყარაბაღიდან სომეხი მოსახლეობის გაყვანის ნება დართო. როგორ ფიქრობთ, იქნება თუ არა ქმედებები თუ ეს უბრალოდ წინასაარჩევნო პოპულიზმი იყო?
-ვნახოთ, აქამდე ტრამპი საერთოდ არ ავლენდა ინტერესს ამ კონფლიქტის მიმართ, ეს მხოლოდ წინასაარჩევნო ფაზაში გაკეთდა. ჩვენ დიდხანს არ მოგვიწევს ლოდინი ტრამპის რეალური საგარეო პოლიტიკის ჩამოყალიბებამდე. სხვათა შორის, მას პერსონალური კავშირი ჰქონდა აზერბაიჯანის წარმომადგენლებთან.
ბოლო დროს დემოკრატების დროს საქართველოდან აშშ-ს ყურადღება სომხეთზე გადავიდა და ეს დაკავშირებული იყო, მაგალითად, საქართველოს გარე კურსის ცვლილებასთან. მხარს დაუჭერს თუ არა პრეზიდენტი ტრამპი ამ კურსს თუ აშშ-ს საქართველოსა და სომხეთთან ურთიერთობაში ცვლილებებია მოსალოდნელი?
-არ ვიცი რამდენად პრიორიტეტული იქნება ტრამპის ადმინისტრაციისთვის სომხეთთან ურთიერთობები, მაგრამ ეს ინტერესი თუ განვითარდება, ვაშინგტონში, ალბათ, ძალიან მალე გამოვლინდება, რომ ღია პრორუსული საქართველოს პირობებში სომხეთს რუსეთიდან დასავლეთისკენ შემობრუნების გაგრძელების ძალიან მცირე შანსი ექნება. ეს უბრალო გეოგრაფიის ფაქტია, სამწუხაროდ, ტრაგიკული ფაქტი, მაგრამ ფაქტია, რომელიც იმის იმედს იძლევა, რომ საქართველოსადმი ინტერესი ბოლომდე არ დაიკარგება. სომხეთში დემოკრატიული პროცესების განვითარება, მითუმეტეს სომხეთის ევროპასთან და აშშ-სთან საკუთარი ურთიერთობების გაძლიერების პერსპექტივას ნაკლები შანსი ექნება, თუკი საქართველო ღია კონტროლირებად ქვეყანად იქცევა. ვიმედოვნებ, რომ ეს საკითხი სომხეთისა და საქართველოს ტენდემში კომლექსურად იქნება განხილული. ბოლო საკითხი რუსეთს ეხება. რუსეთსი ახლა ბევრს უხარია და ტრამპის გამარჯვებას ზეიმობს.
რამდენად მომგებიანია ტრამპი რუსეთისთვის და პუტინის რეჟიმისთვის?
-თუკი ტრამპის განცხადებებით ვიმსჯელებთ, რუსეთს ზეიმობის საფუძველი გააჩნია. მან არაერთხელ განაცხადა, რომ რუსეთს მთავარ მოწინააღმდეგედ არ განიხილავს, მისი ინტერესები ფოკუსირებულია ჩინეთზე. ეს მისი ახლანდელი მრჩეველებისგან გამომდინარეობს. პრობლემა იმაშია, რომ რეალურ მსოფლიოში რუსეთი აქტიურად ცდილობს საერთაშორისო ურთიერთობების სისტემის დანგრევას, რომელიც ზოგად პრინციპეპზეა დაფუძნებული. ამ სისტემის გარანტიას აშშ მეორე მსოფლიოს ომის დასრულებიდან იძლეოდა, განსაკუთრებით ცივი ომის დასრულებიდან. თუკი უკრაინაში რუსეთი გაიმარჯვებს, ამას შედეგები მოყვება არა მხოლოდ მეზობელი რუსეთისთვის, არამედ გლობალური სისტემისთვისაც. რომელიც ჩემს მიერ ნახსენებ პრინციპებზეა დაფუძნებული. ეს პრინციპები ძირითადად აშშ-ში იყო განვითარებული. ვიმედოვნებთ, რომ არჩევის შემდეგ ყველა წინასაარჩევნი განცხადება არ იქნება რეალიზებული. ზოგადად ასეც ხდება, ყველა განცხადება არ მატერიალიზდება. ვნახოთ, შესაძლოა გამოავლინონ კიდევაც, რომ პუტინთან მისი აქტიური, აგრესიული პოლიტიკის გარეშე მასთან შეთანხმების მიღწევა, შეუძლებელი იქნება.
