თითქმის ერთი თვის წინ საქართველოს იუსტიციის სამინისტრომ „უცხოური გავლენის გამჭვირვალობის შესახებ“ კანონის ფარგლებში „აგენტთა რეესტრის“ გვერდი აამოქმედა, რომელშიც რეგისტრაცია ნებაყოფლობითია. მთელი ქვეყნის მასშტაბით არის ორგანიზაციები, რომლებიც უკვე დარეგისტრირებულნი არიან ან აპირებენ დარეგისტრირებას და არიან ისეთებიც, რომლებიც არ აპირებენ რეგისტრაციას, მაგრამ მზად არიან შეავსონ დეკლარაცია. რეგისტრაციას, არარეგისტრაციასა და დეკლარაციის შევსებას შორის განსხვავებაზე „კომენტარები“ პლატფორმის რედაქტორ სოფო ვერძეულს ვესაუბრეთ.

– რა განსხვავებაა რეგისტრირებულ, არარეგისტრირებულ და დეკლარირებულ ორგანიზაციებს შორის?

– ახლა უკვე დანიშნულია დრო, რომლის განმავლობაშიც კანონი მათ რეგისტრაციას ავალდებულებს. ეს პერიოდი გრძელდება სექტემბრის დასაწყისამდე. ამის შემდეგ კანონში ვკითხულობთ, რომ რეგისტრაციის ვადის ამოწურვისას, ამ კანონის ფარგლებში შექმნილ სახელმწიფო ორგანოებსა და შესაბამის სამსახურებს ექნებათ უფლება გადაწყვიტონ, ვის და რომელ ორგანიზაციას შეამოწმებენ.

ახლა არ ვიცით, რომელი ორგანიზაციების მონიტორინგს დაიწყებენ სექტემბერში.

კანონში ასევე ნათქვამია, რომ შესაბამისმა უწყებამ შეიძლება დაიწყოს მონიტორინგი იმის გასარკვევად, არის თუ არა ორგანიზაციები, რომლებიც უნდა დარეგისტრირდნენ და არ გაეკეთებინა ეს, ან შეამოწმოს ორგანიზაციები, რომლებიც დაარეგისტრირეს და შეიტანეს დეკლარაცია და რამდენად სრულად შეიტანეს დეკლარაცია. ახლა ვერაფერს ვიტყვით იმაზე, თუ როგორ განვითარდება ეს პროცესი.

მაგალითად, თუ ორგანიზაცია არ აპირებს დარეგისტრირებას და მონიტორინგის გავლას, და თუ სახელმწიფოს აქვს შეკითხვები ორგანიზაციის მიმართ და იწყებს აუდიტს, სახელმწიფო აცნობებს ორგანიზაციას, მოითხოვს შესაბამის ინფორმაციას და დაადასტურებს, რომ ორგანიზაციას კანონით მოეთხოვებოდა რეგისტრაცია და არ დარეგისტრირდა, მაშინ შეიძლება აიძულოს დარეგისტრირება და დააჯარიმოს.
თუ ორგანიზაციას აქვს ჯარიმის გადახდის შესაძლებლობა, ეს არ ათავისუფლებს მას სავალდებულო რეგისტრაციისგან. და ასე ვთქვათ, მეორე ტიპის ორგანიზაციები, რომლებიც არ აპირებენ რეგისტრაციას, მაგრამ დეკლარაციას შეიტანენ, გამოყოფილი არ არის. შესაბამისად, თუ სახელმწიფო დაიწყებს მონიტორინგს და გამოავლენს, რომ ამ ორგანიზაციის შემოსავლის 20%-ზე მეტი უცხოური წყაროებიდან შემოსული სახსრებიდან მოდის, იძულებით დაარეგისტრირებენ და დააჯარიმებენ.

– შეძლებენ თუ არა თავისუფლად მუშაობას ის ორგანიზაციები, რომელთა წარმომადგენლებიც ნებაყოფლობით დარეგისტრირდებიან? რა ქმედებებია მოსალოდნელი არარეგისტრირებული ორგანიზაციებისგან?

– ამ კანონის მიღების შემდეგ, რა თქმა უნდა, თავისუფლად ვერ იმუშავებენ არა მხოლოდ ის ორგანიზაციები, რომლებიც არ დარეგისტრირდნენ, არამედ ის ორგანიზაციებიც, რომლებმაც გადაწყვიტეს დარეგისტრირება სხვადასხვა მიზეზის გამო. ორგანიზაციები, რომლებიც დარეგისტრირდებიან და შეავსებენ დეკლარაციას, სხვა ორგანიზაციებისგან განსხვავებით, გათავისუფლდებიან ტექნიკური აკრძალვისგან.

ვინც ვერ დარეგისტრირდება, შეიძლება დაჯარიმდეს ძალიან დიდი თანხებით, ჩამორთმევის, იძულების და სამუშაოს ჩახშობის შესაძლებლობითაც კი. მაგრამ რეგისტრაცია არ ათავისუფლებს მომავალში დეკლარაციის სავალდებულო წარდგენისგან. ეს არ არის ერთჯერადი პროცესი, მაშინაც კი, თუ ორგანიზაციებმა შეავსონ დეკლარაცია, ეს არ ნიშნავს იმას, რომ სახელმწიფო არ გაასაჩივრებს დეკლარაციის შინაარსს, რამდენად ზუსტად არის მითითებული დეკლარაციაში, რამდენად ნათლად იხარჯება მიზნობრივი თანხები და ა.შ.
რა თქმა უნდა, იმ ორგანიზაციებს, რომლებიც გადაწყვეტენ რეგისტრაციას და დეკლარაციის შეტანას, პროცესი ტექნიკურად გამარტივდება, ფაქტობრივად გათავისუფლდებიან ჯარიმებისა და ჩამორთმევისგან, მაგრამ ეს არ ნიშნავს იმას, რომ არასამთავრობო ორგანიზაციებს მუშაობის იდეალური პირობები ექნებათ. მიმაჩნია, რომ ეს კანონი არაკონსტიტუციურია.