საქართველოში მიღებული „უცხოელი აგენტების შესახებ კანონი“, ბევრი ექსპერტის აზრით, იმეორებს და ავტორიტარიზმში აჭარბებს რუსეთში მიღებულ მსგავს კანონს. Jnews-მა გადაწყვიტა გაერკვია, როგორ ხორციელდებოდა კანონი უცხოელი აგენტების შესახებ რუსეთში და როგორ ცხოვრობენ ახლა მისი კანონის ქვეშ მყოფი ადამიანები.
ანა მუხინა არის ჟურნალისტი რუსეთიდან, სარატოვიდან, რომელიც უცხოური აგენტების რეესტრში იყო შეყვანილი, როგორც ფიზიკური პირი. მიუხედავად იმისა, რომ 2017 წელს რუსეთში თავდაპირველად მიღებული კანონი მხოლოდ ორგანიზაციებს ეხებოდა, 2020 წელს კანონმდებლობა შეიცვალა და შესაძლებელი გახდა ადამიანებისა და პირების უცხოურ აგენტებად აღიარება.
ადამიანებისთვისაც იგივე წესები იყო, რაც ორგანიზაციებისთვის – უცხოური დაფინანსება და პოლიტიკური საქმიანობა. ჟურნალისტები, რომლებიც მედია საშუალებებთან თანამშრომლობდნენ, რომლებიც ადრე უცხოურ აგენტებადიყო აღიარებული, როგორიცაა რადიო თავისუფლება, ამერიკის ხმა და ახლანდელი დრო, თავდასხმის მსხვერპლი მოხვდნენ.
2023 წლის მაისში, ანა შეყვანილი იქნა უცხოური აგენტების რეესტრში, როგორც ინდივიდი, ოფიციალური ფორმულირების თანახმად, ”სამთავრობო ორგანოების საქმიანობისა და რუსეთის შეიარაღებული ძალების ქმედებების შესახებ ყალბი გავრცელებისთვის, უკრაინის ხელისუფლების მხარდაჭერისთვის, უცხოური აგენტების მასალების შექმნაში მონაწილეობისთვის და ა.შ. ანა ყვება, რომ ერთი წლით ადრე ადგილობრივი ხელისუფლების წარმომადგენელმა მის წინააღმდეგ ცრუ ინფორმაცია დაწერა.
„მას არ მოეწონა ის, რომ მე ვიყავი ოქსფორდში სამოქალაქო განათლების სემინარზე”, – გვიზიარებს. ანა აღიარებს, რომ რეესტრში შეყვანის შემდეგ მისი ცხოვრება საგრძნობლად შეიცვალა.
„მუდმივად იგრძნობოდა საშიში. ეს უბრალო ნათქვამია, რომ „უცხოური აგენტია“ — ეს უბრალოდ სტატუსია და არაფერზე მოქმედებს. მოქმედებს. გარშემომყოფების დამოკიდებულებაზე ძალიან მოქმედებს. მაშინვე ეჭვის თვალით გიყურებენ — შპიონი ხომ არ ხარ“,- ამბობს ანნა.
ანას საქმეს უცხოელი აგენტის სტატუსიც ართულებდა.
„გმირები ხანდახან უარს ამბობენ, როცა ხედავენ, რომ „უცხოელი აგენტი“ ხარ. მაღალჩინოსნების დამოკიდებულება იცვლება. შეუძლიათ, უბრალოდ ინფორმაცია და კომენტარები არ მოგაწოდონ.მედია საშუალებების შესახებ კანონის თანახმად, მათ უარის თქმის უფლება არ აქვთ. რადგან უცხოური აგენტი ხარ — შეუძლიათ. ცხოვრება ხდება სახიფათო. ზოგადად, საშინელებაა აქ ცხოვრება, თუ თქვენი პოზიცია განსხვავდება ოფიციალურისაგან“,- აღიარებს ანნა.
ის ყვება, რომ როცა კანონი პირველად მიიღეს, სიტუაციის გაუარესებას არ ელოდა.
„როდესაც ის მიიღეს, ცხადი იყო, რომ კანონი იყო რეპრესიული და არასასურველი საჯარო პირების წინააღმდეგ გამოიყენებოდა. მაგრამ ასე რომ გაიქაჩებოდა, ვფიქრობ, ხალხი ვერ წარმოიდგენდა. ყოველ შემთხვევაში, გაუარესებას არ ველოდი. მაგრამ უცხოური აგენტების შესახებ კანონი თავიდანვე არ მომეწონა. ჩვენთან ბევრმა არასამთავრობო ორგანიზაციამ დაიწყო მუშაობა უცხოური ფონდებისა და კომპანიების სახსრების წყალობით დაიწყეს განვითარება. იქ იყო ეკოლოგია, მაგალითად, მეცნიერება, სხვადასხვა დაავადებების მქონე ადამიანების დაცვა და გაშუქება“,- ამბობს ის.
მისი თქმით, სარატოვში ბევრი ორგანიზაცია, რომელიც სოციალურად სასარგებლო საქმიანობით იყო დაკავებული, კანონის გამო ლიკვიდაციის მსხვერპლი გახდა. ეს რიცხვი ასევე მოიცავს ორგანიზაციას, რომელიც დიაბეტით დაავადებულთა დახმარებას ეძღვნება. მისი ლიკვიდაციის გამო, დიაბეტით დაავადებულთა დიდი ნაწილი დაცვის გარეშე დარჩა.
„ცრუ ინფორმაცია სამედიცინო უნივერსიტეტის მეორე კურსის სტუდენტმა დაწერა. ის ახლა აქტიურად ვითარდება „პარტიული ხაზით“. ხელისუფლებისთვის აღმოჩნდა სასარგებლო. ეს ორგანიზაცია ერთ-ერთი უძველესი იყო რუსეთში. ისინი მართლაც ბევრ ადამიანს დაეხმარნენ. პაციენტებისთვის დიაბეტის სკოლებს აწყობდნენ და ეხმარებოდნენ მედიკამენტებით, მათ შორის ინსულინით, როდესაც მიწოდება შეუძლებელი იყო. სისტემური პრობლემების მოგვარებას ცდილობდნენ. შესაბამისად, წერდნენ საჩივრებს და რუსეთის ჯანდაცვას, პროკურატურას და მოადგილეებს მიმართავდნენ. მუშაობდნენ რეგიონალური დუმის კომიტეტებში. მოგვიანებით ისინი ამაში დაადანაშაულეს – თითქოსდა, ეს არის პოლიტიკური საქმიანობა.
მათ საგრანტო დაფინანსება და ქველმოქმედებისგან ფული ჰქონდათ. ხშირად ფულს აძლევდნენ კომპანიები, რომლებიც მაგალითად ინსულინს აწვდიდნენ და აწარმოებდნენ. ყველა ეს კომპანია რუსეთში იყო რეგისტრირებული და ტექნიკურად ეს არ იყო უცხოური დაფინანსება. მაგრამ რატომღაც ის ასეთად ითვლებოდა.
შემდეგ მათ ბრალი დასდეს სხვადასხვა მედიასაშუალებებისთვის კომენტარების გაკეთებაში. ზოგადად, ორგანიზაცია ლიკვიდირებულია მას შემდეგ, რაც სასამართლომ დაადგინა, რომ ისინი უცხოური აგენტები იყვნენ“, – განაგრძობს ის.
ანნას თქმით, როცა კანონი ორგანიზაციების გარდა ფიზიკურ პირებზეც გავრცელდა, თავდასხმის მსხვერპლი გახდნენ არა მხოლოდ ჟურნალისტები, არამედ ყველა, ვინც სამოქალაქო აქტიურობით გამოირჩეოდა და გარკვეული გავლენა ჰქონდა საზოგადოებაში.
„უცხოურ დაფინანსებად შიძლებ აჩაეთვალათ ვიღაცის „ადარიცხვა“ უცხოური ანგარიშიდან. მაშინ, როგორც ჩანს, 22 წელს მიღებულ იქნა ცვლილებები, რომ უცხოური დაფინანსებაც კი არ იყო საჭირო. საკმარისი იყო უცხოური გავლენა“, – იხსენებს ჟურნალისტი.
რუსეთში „უცხოელი აგენტების შესახებ“ კანონმა ბევრ ადამიანს აიძულა დაეტოვებინა ქვეყანა – როგორც უცხოელ აგენტებად აღიარებულნი და უბრალოდ აქტივისტები.
„რადგან ეს არის პოლიტიკური დევნა. არა მხოლოდ კვარტალში ერთხელ დაფინანსებისა და საქმიანობის შესახებ მოხსენებების გაკეთება. არამედ ყველგან უნდა დაწერო უცხოური სააგენტოს ხელწერა (სავალდებულო ტექსტი, რომელშიც ნათქვამია, რომ პირი აღიარებულია, როგორც უცხოური აგენტი). თუ აქედან რამეს არ გააკეთებ, შეიძლება ადმინისტრაციული პასუხისმგებლობა დაგეკისროს კანონის შეუსრულებლობისთვის.ორი ადმინისტრაციული — ეს უკვე სრულყოფილი სასამართლო საქმეა. საბოლოო ჯამში, ეს ყველაფერი უსიამოვნოა“.
