რაზე ოცნებობს ქალი ბომბის თავშესაფარში? რით ხელმძღვანელობენ დედები, როცა შვილებს საწოლში აწვენენ იმ შფოთვით, რომ ხვალინდელი დღე შეიძლება არ დადგეს? რას ფიქრობენ ქალები, როცა თვალებს ხუჭავენ, ფიქრობენ იმაზე, თუ რით უნდა გამოკვებონ ბავშვი ხანგრძლივ ბლოკადაში? რას გრძნობს ქალი საჯაროდ შეურაცხყოფისა და მუქარის დროს? როგორ იცვლება ქალისთვის პრიორიტეტები ბავშვებთან ერთად, რომელიც უცხო ქვეყანაში ლტოლვილი აღმოჩნდება. ყველა მათგანს აერთიანებს შვილების მშვიდობისა და სტაბილურობის სურვილი – Jnews-ი წარმოგიდგენთ ქალების ისტორიებს, რომლებიც კონფლიქტის სხვადასხვა სტადიაზე ცხოვრობენ.

ტათევი – მთიანი ყარაბაღი

ტათევ აზიზიანი, ჟირნალისტი

კონფლიქტი მთიან ყარაბაღში, რომელიც მრავალი ათწლეულის განმავლობაში გაგრძელდა, აქტიურ ფაზაში კვლავ 2020 წელს შევიდა. 44-დღიან ომში ბევრი ახალგაზრდა დაიღუპა როგორც სომხეთის, ისე აზერბაიჯანის მხრიდან. მაგრამ ამის შემდეგაც არ იხურება მთიანი ყარაბაღის ან როგორც სომხები უწოდებენ არცახის საკითხი. მოსახლეობა მეცხრე თვეა ბლოკადაშია, ხალხი შიმშილით, წამლებისა და შესაბამისი დახმარების ნაკლებობით იღუპება. სანამ მსოფლიო საზოგადოება ფიქრობს რა გააკეთოს, მოსახლეობა მათთვის მნიშვნელოვანი ბრძოლის წინაშე დგას, თუ როგორ გამოკვებონ ბავშვები და მოხუცები.

ტათევი სტეფანაკერტში ცხოვრობს, მას 7 წლის გოგო ჰყავს.

ბლოკადის პირველ თვეებში მთიანი ყარაბაღის მცხოვრებლებს ჰქონდათ საკვები, წამლები, ჰიგიენური საშუალებები და რაც მთავარია – იმედი. იყო იმედი, რომ გზა ერთ, ორ ან სამ თვეში მაინც გაიხსნებოდა, თუმცა დროთა განმავლობაში ყველაფერი გაუარესდა. სიტუაცია განსაკუთრებით გაურთულდათ ზამთარში, არც საჭმელი იყო, არც გაზი. დენი რომ ითიშებოდა, სახლებში მაშინვე ცივდებოდა.

„შენი შვილი იყინება, და შვილს ვერანაირად ვერ ათბობ. ახლა არცახში (მთიანი ყარაბაღი) ყველაფრის რიგებია, პურის, სიგარეტის, ბავშვების საჭმლის. ხალხი უფრო აგრესიული გახდა. ეს გამომდინარეობს ყველაფრისგან, ფსიქოლოგიური ზეწოლისგან, უჭმელობისგან როცა ბავშვს შია და საჭმელს ითხოვს, მშობლებმა არ იციან რა გააკეთონ ერთი ადამიანი დილით მოედანზე გავიდა და ცაში ისროლა, ყვიროდა, რომ მისი შვილი შიმშილობდა. მშრალი პურის პოვნაც კი პრობლემაა. როგორც 7 წლის გოგონას დედა, ჩემთვის ის არის საშინელება, რომ როცა დილით ვიღვიძებ, პირველი ფიქრი ის არის, თუ რა უნდა ჭამოს ჩემმა შვილმა, თვითონ მეკითხება “დღეს რა უნდა ვჭამოთ?”.

ტათევი ვერ ხვდება, რატომ ეწიათ მის შვილს და საერთოდ  ყარაბაღის სხვა ბავშვებს, ასეთ ბედი.

„არცახის შვილები არ არიან ასეთი ბედის ღირსები, როგორც მთელი მსოფლიოს ბავშვები, ისინი იმსახურებენ მშვიდ ცხოვრებას, სრულყოფილ განათლების მიღებას, განვითარებას, დაცული უნდა იყოს მათი უფლებები და უსაფრთხოება. რასაც ფიზიკურად და ფსიქოლოგიურად განიცდიან აუცილებლად ქვეცნობიერში დატოვებს კვალს და ეს ყველაფერი მთელი ცხოვრება ემახსოვრებათ“, – ამბობს ტათევ აზიზიანი.

მთიანი ყარაბაღი, 2012 წელი

ტათევი, ისევე როგორც ბევრი სხვა, 2020 წლის ომის დროს ქალიშვილთან ერთად ერევანში გაემგზავრა, მაგრამ როგორც ახლა, მაშინაც შეშფოთებული იყო.

“მაშინაც რთული იყო, როგორც ფიზიკურად, ასევე მორალურად და ფსიქოლოგიურად. შორს ყოფნა და ძმის, დედის შესახებ ინფორმაციის მოლოდინი… დღეებს ვითვლიდი, რომ ეს ჯოჯოხეთი დასასრულებულიყო და შემეძლო უკან დავბრუნება. მაგრამ, როგორც ვხედავთ, ტყუილად დავბრუნდით, რადგან ახლა კიდევ უფრო დიდი, რთული პრობლემების წინაშე ვდგავართ. სრულიად გაუგებარი სიტუაციაა, შფოთვა, არ ვიცით რა გველოდება, გვეშინია. ჩვენ უბრალოდ დღევანდელი დღით ვცხოვრობთ. აზერბაიჯანელები შუშიში, აღდამში არიან და ამ ბლოკპოსტზე, ჩვენ, მშვიდობიანი მოქალაქეები, ამ ბლოკპოსტს ვერ გავივლით. ვერანაირი პროტესტი ვერ გვიშველის, პირველ რიგში, რუსები არ გვიშვებენ, რადგან ეს სიცოცხლისთვის საშიშია. ჟურნალისტებსაც არ უშვებენ. თუ რა მოხდება იქ, ჩვენ არ ვიცით. ბოლოჯერ საკვები 2-3 თვის წინ წითელმა ჯვარმა მოგვიტანა. მათაც არ უშვებენ. ახლა ძალიან ცუდია მდგომარეობა“.

ტათევი ყვება, თუ როგორ რიგებში ბავშვები გონებას კარგავენ, რადგან 2 პურის მისაღებად რამდენიმე საათით მზის ქვეშ დგომა უწევთ. მოხუცებიც გონებას კარგავენ, ორსულმა ქალმა ბავშვი დაკარგა იმის გამო, რომ საწვავი არ იყო და მარტაკერტიდან სტეფანაკერტის სამშობიაროში ვერ გადაიყვანეს“.

ბლოკადამ და შიმშილმა თავისი როლი შეასრულა, მოსახლეობამ საკუთარი სახლების დატოვებაზე დაიწყო ფიქრი, სხვები კი ფიქრობენ იძულებით ინტეგრაციაზე და ამის შემდგომ შედეგებზე. 7 წლის გოგონას დედა სულმოუთქმელად ელის, თუ როგორ დასრულდება ბლოკადა. ყველა შესაძლო ვარიანტი დიდად აშინებს მას.

„ჩემთვის ამ საკითხის ორივე გამოსავალი საშინელებაა. ისინი ამბობენ, მშვიდად ვიცხოვროთ, ერთად ვიცხოვროთ და სულ ჩვენი სიფხიზლის მიძინება, დარბილება უნდათ. ამბობენ, რომ კარგად მოგვექცევიან, ყველაფერი კარგად იქნება, იქნებით აზერბაიჯანის მოქალაქეებიო, კარგად იცხოვრებთო, თქვენს ეკლესიაში ივლითო, თქვენი ენა იქნებაო და ა.შ. მაგრამ თითქმის დარწმუნებული ვარ, რომ მოგვიანებით ძალიან ცუდად იქნება, რადგან ცუდად არიან განწყობილნი. მაგრამ მეორე მხრივ, ჩვენ გვესმის, რომ ინტეგრაციის თავიდან აცილება შეუძლებელია და საბოლოოდ სასოწარკვეთილების გამო შევთანხმდებით. კიდევ ერთი ვარიანტია უბრალოდ ჩვენი ევაკუაცია აქედან“.

დარია – უკრაინა, დონეცკი

დარია იაბლონსკაია, 3 შვილის დედა, ექიმი

საქართველოს პროვინციულ ქალაქში, სადაც ყველა ერთმანეთს იცნობს, ახალქალაქელების ყურადღება ლამაზმა ქალმა მიიპყრო, ჩამოსულების შესახებ ინფორმაცია სწრაფად ვრცელდება. 3 წითური ბავშვის გარემოცვაში ის ფოტოაპარატით დადიოდა ქალაქში. ამ დროისთვის ახალქალაქში უკრაინიდან ლტოლვილმა უკვე ბევრი რამ განიცადა, შევიწროება, ბინების შეცვლა რამდენჯერმე იმის გამო, რომ კატები და ძაღლები ჰყავდათ. ამ ყველაფერს თან ახლდა განცდები ახლობლების, მეგობრებისა და ქმრის მიმართ, რომლებიც უკრაინის უმძიმესი ომის დროს დაბომბვის ქვეშ დარჩნენ.

“მეშინოდა ოჯახისთვის, ბავშვებისთვის. საშინელი სურათები იხატებოდა, ვერ ვიძინებდი. ვიფიქრე, ბავშვები ფანჯრებისგან შორს დავაძინო, რომ თუ (ჭურვი) ჩამოვარდა, გასასვლელთან უფრო ახლოს ვიყოთ, რათა, თუ რამეა, შევძლოთ გამოძვრომა. ეს საშინელებაა. განსაკუთრებით მაშინ, როდესაც თვითმფრინავები დაფრინავენ სახლზე. უბრალოდ გაიყინები. თავიდან წასვლა არ გვიფიქრია. რატომღაც არის იმედი, რომ ეს დასრულდება, ყოველთვის ცუდად ვერ იქნება“, – ყვება დარია იაბლონსკაია.

დონეცკის რეგიონი, 2022 წელს ომის გამო მიტოვებული სოფელი შახტიორი.

ახალქალაქში ჩამოსვლა და ადაპტაცია რთული იყო, მაგრამ დარიას ეგონა, რომ ქმარი მოვა და ყველაფერი თავის ადგილზე დალაგდება. მუდმივი დაბომბვისა და იქ უარესის მოლოდინის შემდეგ, მშვიდი ახალქალაქი თავიდან უსაფრთხოდ ჩანდა.

2022 წელს მობილიზაციის დროს დარიას ქმარი დახურული დონეცკიდან გაიქცა, გაჭირვებით მოაღწია ახალქალაქში, ოჯახთან, რუსეთ-საქართველოს საზღვარზე კილომეტრიანი რიგები გადალახა. დარია თავს უკეთ გრძნობდა, უფროსი ვაჟი სკოლაში წავიდა, ქალი ნელ-ნელა შეეგუა მისთვის უცნობ გარემოს, მაგრამ ვერ შეეჩვია და არ ესმოდა ადგილობრივების მენტალიტეტი. გარდა ამისა, ენობრივი ბარიერი ახალგაზრდა ქალს მარტოსულად აგრძნობიდნებდა.

“მოუხერხებელი გახდა. მინდა რაც შეიძლება მალე წავიდეთ. მინდა წავიდე ჩემს ხალხთან, რომლებიც ჩემთან უფრო ახლოს არიან, ვისაც ვიცნობ. მივხვდი რამდენაც მშვენიერია ჩვენი მენტალიტეტი. ადრე რაღაცნაირად უხეში მეჩვენებოდა. მე არ მესმოდა რამდენად კარგად ეპყრობოდნენ ჩვენი კაცები ქალებს, სანამ საქართველოში არ მოვხვდი. თუ ადრე ჩემი პრიორიტეტი უსაფრთხოება იყო და მეგონა, რომ უსაფრთხოებისთვის ყველგან შეგიძლია ცხოვრება, ახლა მესმის, რომ უსაფრთხოების გარდა მნიშვნელოვანია გარემოც, სადაც ხარ. აქ სახლიდან მარტო არც კი გავდივარ, კომფორტული არ არის, რომ გამუდმებით ცდილობენ ჩემთან საუბრის დაწყებას, არ მსიამოვნებს ეს საუბრები როგორ მთავრდება. კარგი, გასაგებია. ვფიქრობ, რომ სტუმრების მიღება უფრო ადვილია, ვიდრე სტუმრად მისვლა”.

რამდენიმე ხნის წინ დარია და მისი მთელი ოჯახი დონეცკში დაბრუნდნენ, მათ ვერ მოახერხეს მათთვის უცხო ქვეყანაში ადაპტაცია. ისინი პოლონეთში წასვლას გეგმავენ.

მარინა – აბხაზეთი
რესპოდენტის სახელი მისი თხოვნით შეცვლილია

ხიდი, რომელიც ზუგდიდის მუნიციპალიტეტის სოფელ ორსანტიას აბხაზეთთან აერთიანებს

მთიანი ყარაბაღის მოვლენების განვითარებამ აჩვენა გეოპოლიტიკური ინტერესების პოლიტიკის მეორე მხარე, აჩვენა, თუ რამდენად მარტივად შეიძლება “საკუთარ” ომთან მარტო დარჩენა და რამდენად ადვილია აღმოჩნდე “ჭადრაკის ლომბარდის” როლში პოლიტიკურ თამაშებში. მთიანი ყარაბაღის ბლოკადამ აფხაზეთშიც დაფიქრების საბაბი მისცა, სადაც თვლიდნენ, რომ ისინი რუსეთის მფარველობის ქვეშ იმყოფებოდნენ.

„ახლა რუსეთსა და საქართველოს შორის ბოლო 30 წლის განმავლობაში საუკეთესო ურთიერთობები აქვთ, ეკონომიკური, პოლიტიკური თანამშრომლობა, შესაძლოა არა პირდაპირი, მაგრამ მჭიდრო, ორმხრივი კონტაქტები ჩანს. არსებობს იმის შიში, რომ რუსეთი გვიღალატებს, რათა უფრო დიდი თევზი დაიჭიროს, რათა საქართველოსთვის პატარა კეთილი საქმე გააკეთოს და უფრო დიდი მოკავშირე იპოვოს, აფხაზეთი ხომ პატარაა, რა სარგებელი აქვს?! ჰოდა, უზარმაზარი ბაზრის ხელში ჩაგდება, საკუთარი პოლიგობი… შეიძლება რუსეთმა გადაწყვიტოს, რომ საქართველო უფრო მომგებიანია, ვიდრე აფხაზეთი. ჩვენთან საპასუხო დარტყმას აპირებენ, ამასთან შიდაპოლიტიკური ვითარება ძალიან დაძაბულია. ოპოზიცია და ხალხი ისე არის განწყობილი, რომ აფხაზეთი დამოუკიდებელი ქვეყანაა, ხედავენ, რომ რუსეთის მხრიდან ძალიან ძლიერი ზეწოლა ხორციელდება“, – ამბობს მარინა.

აფხაზეთის პირველი ფართომასშტაბიანი ომიდან ათწლეულები გავიდა, ხოლო მოგონებები იმაზე, რაც მოხდა ომამდე და მის დროს, ჯერ კიდევ ცოცხალია როგორც უფროსი თაობის ქართველების, ისე აფხაზების მეხსიერებაში. მარინას მიაჩნია, რომ საქართველო პოლიტიკურად ბლოკავს აფხაზეთს, მაგრამ იმედოვნებს, რომ სამხედრო ბლოკადა, როგორც მთიან ყარაბაღში, მათ არ ემუქრება.

“ჩვენ სრულიად მოუმზადებლები ვართ ბლოკადისთვის. მაგრამ ჩვენ გვყავს არაოფიციალური მოკავშირე, როგორიც თურქეთია, დიდი თურქული დიასპორა. ზღვა დაგვეხმარება. ვფიქრობ, რომ ჩვენი სრულად დაბლოკვა შეუძლებელია, თუმცა ახლა არის სხვა ტექნოლოგიები, GPS სიგნალის სრულიად განსხვავებული დაფარვა. ვფიქრობ, სომხურ-აზერბაიჯანული კონფლიქტი იყო ბევრად უფრო ღრმა, რელიგიური მიწაც იყო, აფეთქება სომხებსა და აზერბაიჯანელებს შორის ბევრად უფრო სერიოზულია, ვიდრე ქართველებსა და აფხაზებს შორის“, – ამბობს ის.

2 შვილის დედა, მარინა თვლის, რომ ბავშვების სიცოცხლე არაფრად ღირს, რადგან ომი “მსხვერპლის” გარეშე არ სრულდება.

“მე არ შემიძლია ყველა ქალის სახელით ვისაუბრო, არ მინდა არავისთან ბრძოლა. მე ვთვლი, რომ სუსტი მშვიდობა უკეთესია, ვიდრე კეთილი ჩხუბი. თუ არსებობს სიმშვიდეს გადარჩენის შესაძლებლობა, აიღეთ გთხოვთ, არაფერს ვნანობ. ყველაფრისთვის მზად ვარ. ზოგიერთი ინტერესი ჩემთვის არაფერია ადამიანის სიცოცხლესთან შედარებით. ორი ვაჟი მყავს და ყველაფერზე მეტად მინდა სიმშვიდე. მათ არაფრის დაცვა არ მოუწიოთ, იმიტომ რომ მჯერა, რომ ამ ცხოვრებაში არაფერია სიცოცხლის გაცემის ღირსი“, – ამბობს ის.

თამარი – სამხრეთ ოსეთი

თამარ მეარაქიშვილი, სამოქალაქო აქრივისტი

თამარა ეროვნებით ქართველია, მან, ისევე როგორც ბევრმა ქართველმა 2008 წლის ომის შემდეგ, გადაწყვიტა სახლში, ლენინგორში დარჩენა. ის ერთ-ერთია იმ მამაცი ადამიანებისგან, რომლებიც არ გაჩუმდებიან, როცა უსამართლობას, ტყუილს და კორუფციას ხედავენ. ეს თვისებები დაკავშირებულია მის პრობლემებთან სამხრეთ ოსეთიის დე ფაქტო ხელისუფლებასთან.

„პირველი სისხლის სამართლის საქმის გახსნიდან და დაკავებიდან 6 წელი გავიდა, სისხლისსამართლებრივი დევნა შეწყდა, ხოლო სხვა აბსოლუტურად არაფერი შეცვლილა. ყოველწლიურად უფრო და უფრო რთულდება. როცა ვადარებ, ომის შემდგომი პირველი წლები უფრო თავისუფალი იყო, უფრო გაჯერებული ვიდრე ახლა. ნაკლები შეზღუდვები იყო. 6 წელზე მეტია მდევნიან, 9 წლის წინ ხელისუფლებამ სამსახურიდან გამათავისუფლა, თავიდან გამაფრთხილეს, ამ გაფრთხილებაზე მაშინვე განვაცხადე ინტერვიუში, მაგრამ თვე-ნახევრის შემდეგ მაინც გამათავისუფლეს. ეს ყველაფერი ჩემს მოქალაქეობრივ პოზიციას უკავშირდება. მე ვახმოვანებ იმას, რაც მათ არ მოსწონთ. მათ აქვთ საკუთარი სიმართლე, მე ჩემი მაქვს, რომელიც რეალობაზეა დაყრდნობილი.”

თამარის თქმით, ლენინგორის რაიონში დაახლოებით 40% ქართველი ცხოვრობს. თავიანთი აღქმით ისინიც დაბლოკილნი არიან. საქართველოსთან ახლოს ყოფნისას ადმინისტრაციული საზღვრის გადაკვეთა 30 დღეში მხოლოდ 10-ჯერ შეუძლიათ, ნათესავების მონახულება შეზღუდულია, ხოლო თამარის შემთხვევაში კი – ჩამორთმეული დოკუმენტებიც პრობლემას წარმოადგენენ.

„დანარჩენებს ასე არ ექცევიან. დევნიან მხოლოდ აქტიურ ადამიანებს. ხდება, რომ სამსახურიდან ათავისუფლებენ, ხალხი ან თავს იკავებს, ან სასამართლოს გზით აღადგენენ ან მოლაპარაკებას აღწევენ. ისინი ჩემთან ვერ შეთანხმდებიან, რადგან როცა ხელისუფლების ცვლა მიმდინარეობდა, მაშინვე პარლამენტის ამჟამინდელმა თავმჯდომარემ თქვა, -თამარა, ხომ იცი, ჩვენ აღარ მოგცემთ შენ სამსახურს, რადგან მაინც არ გაჩუმდები ჩვენს ნაკლოვანებებზე, ხოლო მათი ნაკლოვანებები უხეში კანონის დარღვევებია. მაგრამ მე არ შემიძლია ფულის, ხელფასის გულისთვის გაჩუმება“, – ამბობს ის.

ცხინვალი, საქართველოს მხრიდან

თამარი სოციალურ ქსელში ახმოვანებს ყველა პრობლემას, საუბრობს მედიცინაზე, ტრანსპორტზე, გზებზე, მცხოვრებთა საეჭვო სიკვდილზე და ბევრ სხვა თემაზე. ამის მიუხედავად, მას აქვს შიში იმისა, რომ თბილისში მყოფ ქალიშვილს ვეღარ ნახავს.
„ერთი წელია არ მინახავს ჩემი ქალიშვილი, ის ვეღარ ჩამოვა, ხოლო მე საბუთების უქონლობის გამო ვერ მივდივარ. ხანდახან ვხუმრობ, რომ რეალურად მე რომ ვიყო მათ ადგილას, საბუთებს დავაბრუნებდი, რომ მერე უკან აღარ შეუშვან. რა თქმა უნდა, ამასაც არ გამოვრიცხავ, მაგრამ ძნელი იქნება. იმდენად სულელები არ არიან, რომ მერე ხმაური აწიონ, რომ საკუთარი მოქალაქე არ დააბრუნონ. მე თვითონ მათ ჯინაზე არ მინდა თბილისში საცხოვტებლად გადასვლა, აქ მინდა ცხოვრება“.

ოთხი ქალი, ოთხი განსხვავებული კონფლიქტი, ოთხი განსხვავებული ხასიათი, განზრახვა და შეხედულება, მაგრამ მათ ყველას ერთი რამ აქვთ საერთო – მათ უნდათ მშვიდობა, მშვიდობა შვილებისთვის, იმისათვის რომ ბავშვებმა არ  განიცადონ ტანჯვა, ზეწოლა, ბლოკადის, დაბომბვის და ომის საშინელება…