რა არის ლარის გამყარების მიზეზი, რატომ ეცემა დოლარის, ევროსა და რუბლის კურსი, როგორ აისახება ეს საქართველოს ეკონომიკასა და ექსპორტზე. ამაზე და კიდევ ბევრ რამეზე Jnews-ი ესაუბრა პროფესორს და ეკონომიკურ საკითხებში ექსპერტს ვლადიმერ პაპავას.
– ლარი საკმაოდ დიდი ხანია სტაბილურია,რასთან შეიძლება იყოს დაკავშირებული ეს?
ამჟამად ლარი — სტაბილური ვალუტაა, რადგან საქართველოში ექსპორტის ზრდის პოზიტიური პროცესი მიმდინარეობს, ამიტომ ვალუტის შემოდინება ნორმალურია და ეს პირველ რიგში ხსნის ლარის კურსის სტაბილურობას დოლართან მიმართებაში. ასევე უნდა გავითვალისწინოთ პირდაპირი უცხოური ინვესტიციების ზრდა.
– დოლარისა და ევროს ვარდნა ლარის გამყარებას უკავშირდება თუ სხვა გარე ფაქტორებიც არსებობს?
რაც შეეხება დოლართან და ევროსთან დაკავშირებულ პრობლემებს, ეს უპირველეს ყოვლისა განპირობებულია იმით, თუ რა ხდება ამ ვალუტების ემიტენტებში (ამ ვალუტების გამომცემელ ქვეყნებში), ანუ დოლარის ემიტენტი არის აშშ, ხოლო რაც შეეხება ევროს- არის ევროკავშირი. პირველ რიგში, სამწუხაროდ, აშშ-ის სახელმწიფო ვალი ყოველწლიურად იზრდება და კატასტროფული მნიშვნელობა ენიჭება, ამიტომ დოლარის გაცვლითი კურსის პრობლემა ახლა რეალურია. რაც შეეხება სხვა ფაქტორებს, ეს არის აშშ-ისა და ევროკავშირის ჩართულობა რუსეთის წინააღმდეგ სანქციებში. როგორც საპირწონე, რუსეთმა დაიწყო BRICS-ის შემქმნელი ქვეყნების მოძრაობა (BRICS – შემოკლებული ბრაზილია, რუსეთი, ინდოეთი, ჩინეთი, სამხრეთ აფრიკა) – სახელმწიფოთაშორისი ასოციაცია, ხუთი სახელმწიფოს ალიანსი და მათი ფორმატი გაიზარდა ახალ წევრებად და ისინი ყველანაირად ცდილობენ შეამცირონ თავიანთი უცხოური ვალუტის რეზერვები და გამოიყენონ სავაჭრო ურთიერთობებში მათი ეროვნული ვალუტები და, რა თქმა უნდა, უპირატესობა ჩინურ იუანს ენიჭება. ჩვენ ვერ შევცვლით დოლარს ჩინურ იუანზე უახლოეს მომავალში, თუმცა საერთაშორისო ეკონომიკურ ურთიერთობებში დოლარის მიმოქცევის მასშტაბის პრობლემას მაინც ექნება გარკვეული გავლენა.
– როგორ მოქმედებს ლარის გამყარება ექსპორტზე?
ლარი იმდენად არ გამყარებულა, რომ ექსპორტზე ნეგატიური გავლენა იქონიოს. ლარი სტაბილურად რჩება და დოლარი ამჟამად არ მყარდება.
– მთავრობაში ეკონომიკურ ზრდაზე საუბრობენ, ეს ლარის გამყარებას უკავშირდება?
ლარის სტაბილურობა უზრუნველყოფს ბიზნესის სტაბილურობას. რაც შეეხება ეკონომიკურ ზრდას, ეს გამომდინარეობს იქიდან, რომ საქართველო ყველანაირად ცდილობდა არ ჩართულიყო იმ სამხედრო მოქმედებებში, რომელსაც რუსეთი აწარმოებს უკრაინაში. საქართველომ გამორიცხა მეორე ფრონტის გახსნის შესაძლებლობა. საქართველო ცდილობს არ ჰქონდეს ეკონომიკური ურთიერთობა რუსეთთან, ხოლო საქართველო უკრაინის მთავრობას და თავად უკრაინის ქვეყანას ყველა საერთაშორისო ფორუმზე სრულად უჭერს მხარს და რაც მთავარია, საქართველო სრულად ასრულებს სანქციებს, თუმცა თავად არ შეუერთდა სანქციებს და არ აქვს სანქციების დარღვევის არც ერთი ოფიციალური ფაქტი, ამიტომ ასეთი სტაბილური ვითარებისას ეს ხელს უწყობს ბიზნესის განვითარებას. საქართველოს ეკონომიკა ამჟამად დადებით ტენდენციასა და ზრდას ავლენს.
– რუსული რუბლის დაცემა რასთან არის ეს დაკავშირებული?
რუბლის დაცემა განსაკუთრებით რუსული პრობლემაა, რუბლი დაეცა და ვარდნას განაგრძობს, რადგან რუსეთი სანქციების ქვეშ იმყოფება. რუსეთს შესაბამისი პრობლემები აქვს უცხოური ვალუტის მოპოვებაში. ნავთობის ზედა ფასზე ზღვარს დავამატებდი, როცა ყველაზე მაღალ ფასზე ზღვარი განისაზღვრება, რუსეთი ნავთობის შემოსავალს დაკარგავს. ნავთობის შემოსავლების დაკარგვა ნიშნავს, რომ ექსპორტი არ იზრდება. მეორეს მხრივ, რუსეთი ვაჭრობს ინდოეთთან და რუსეთი იხდის რუპიებში . რუსულ ნავთობს ინდური ვალუტით ყიდულობენ, ეს რას ნიშნავს? რუსეთი იღებს დიდი რაოდენობით რუპიას და მას იყენებენ ინდური საქონლის შესაძენად. რუსეთიდან ინდოეთში ექსპორტი მნიშვნელოვნად აღემატება იმპორტს ინდოეთიდან და რუსეთიდან. შესაბამისად, რუპიები გამოუყენებელი რჩება რუსულ ბანკებში, ამიტომ რუსული რუბლი მთელ ინდოეთში იქნება გამოყენებული.
– რამდენიმე წლის წინ, არასამთავრობო ორგანიზაციების მიერ გაცემული ანაზღაურება, რომელთა შემოსავალი უცხოურ ვალუტაზე იყო დამოკიდებული, ისევე როგორც საზღვარგარეთ მიღებული შემოსავალი, უფრო მაღალი იყო, ვიდრე საჯარო მოხელეების შემოსავალი, ახლა პირიქით. იყო თუ არა ეს მიზანმიმართული პოლიტიკა?
ეს ობიექტური რეალობაა, რადგან საქართველოში ხელფასებს ეროვნულ ვალუტაში იხდიან. ეროვნული ვალუტა არის ლარი, ამიტომ არასამთავრობო ორგანიზაციები, რომლებმაც გრანტი მიიღეს, რა თქმა უნდა, ახლა უფრო ნაკლებს იღებენ, ხოლო სამთავრობო ორგანიზაციები, რომლებმაც თავიდანვე იღებდნენ ლარს, იგივეს იღებენ, თუმცა დოლარში უფრო მეტი გამოდის. ეს არის ობიექტური პროცესი, არ არის სახელმწიფოს მხრიდან არანაირი ჩარევა.
