მსოფლიოში ევგენი პრიგოჟინის ბოლოდროინდელ „ბუნტს“ ჯერ კიდევ განიხილავს. რატომ დაეცა რუბლი მოულოდნელად და როგორ იმოქმედა ამ მოვლენებმა საქართველოს ეკონომიკაზე? შესაძლებელია თუ არა, რომ ასეთი სტრესული სიტუაციები განმეორდეს? – ამ საკითხებზე JNEWS-ი პოლიტოლოგს, GSAC-ის (საქართველოს სტრატეგიული ანალიზის ცენტრი) ეკონომისტს ვალერი ჩეჩელაშვილს ესაუბრა.
აქვს თუ არა გავლენა რუსეთის არასტაბილურობას საქართველოზე?
-რა თქმა უნდა, არასტაბილურობა ჩვენს უსაფრთხოებაზეც ახდენს გავლენას, რადგან ეს ქვეყანა ყოვეგვარ ზღვარს გასცდა და ბირთვულ სახელმწიფოდ ჩამოყალიბდა. ამიტომ, ნებისმიერი სახის სამხედრო აჯანყება, სამოქალაქო ომის ნიშნები, უთანხმოება ეს ძალიან საშიშია, რადგან სათანადო ზომები არ მიიღეს. საქართველოს დაახლოებით თათარსტანის რაოდენობის მოსახლეობა ჰყავს და ფართობითაც მსგავსია. რუსეთი უზარმაზარი ქვეყანა და ამ მხრივ ვერაფერს გავაკეთებთ. ძალიან ყურადღებიანები და ფოკუსირებულნი უნდა ვიყოთ. საზღვარზე, და არა მარტო საზღვარზე, ბევრად მკაცრი კონტროლი გვჭირდება. მათ შორის სპეციალური ეფექტური სასაზღვრო გადასასვლელებიც უნდა შედიოდეს, რადგან მათი დაცვა გაცილებით რთულია. აქ შეიძლება უკონტროლო მიგრაცია და სხვადასხვა სახის ექსცესი შეიქმნას, რისი აღმოფხვრაც გაძნელდება. რა თქმა უნდა, ყველა სახელმწიფო ინსტიტუტი, სამინისტრო მობილიზებული უნდა იყოს და სიტუაციას თვალი უნდა ადევნოს. სტრატეგიულ პარტნიორებთან, პირველ რიგში ნატოსთან, ევროკავშირთან, აშშ-სთან, უკრაინასთან აქტიური თანამშრომლობა უნდა გვქონდეს. ამით მოვლენების არაპროგნოზირებად განვითარებას და არასაჭირო მიმართულებებს ავიცილებთ თავიდან. ამ უკანასკნელთან დიდი პრობლემები გვაქვს, რადგან ნდობის დონე და სტრატეგიულ პარტნიორებთან ურთიერთობის ხარისხი განვითარების სურვილს ბადებს.
“ბუნტის” დროს ზოგიერთი ოპოზიციონერი რუსეთთან საზღვრის დაკეტვას სთავაზობდა ხელისუფლებას, რამდენად გამართლებული და შესაძლებელია ყოველივე?
– ალბათ ეს ჩვენზეა დამოკიდებული. შეგვიძლია საზღვარი მთლიანად დავკეტოთ. ვფიქრობ, ამ ეტაპზე საზღვარზე კონტროლის გამკაცრება და რუსეთის მოქალაქეებისთვის სავიზო რეჟიმის შემოღება საკმარისი იქნება. ისიც ლიბერალური იქნება. ამკრძალავი აუცილებელი არ არის. სარწმუნო ინფორმაცია უნდა გქონდეს, თუ ვინ აპირებს ჩვენთან ჩამოსვლას, რა მიზნით, რამდენი ხნით. შესაძლებელია ტურისტები მოკლე ვადით, მაგალითად, 2 კვირით, უვიზოდ ჩამოვიდნენ. ეს ერთ-ერთი ვარიანტია.
პრიგოჟინის “ბუნტის” დღეს რუსული რუბლი მკვეთრად და უცბად დაეცა. ვარდნა გახანგრძლივდება თუ არა და რამდენად იმოქმედებს ეს საქართველოს ეკონომიკაზე?
– ვარდნა ახლო წარსულში განვითარებულმა მოვლენებმა განაპირობა. რუბლი გარკვეულ დონეზე სტაბილიზდება. მაგრამ ვარდნა ობიექტური ტენდენციაა, რადგან რუსეთის ეკონომიკა საერთაშორისო სანქციების გამო წნეხის ქვეშაა. უფრო მეტია კაფსულირება, იზოლირებაა საჭირო, ამიტომ სირთულეები გარდაუვალია. მხედველობაში უნდა გვქონდეს საკუთარი გამოთვლებიც. საიდუმლო არ არის, რომ შარშან საქართველოს შთამბეჭდავი ეკონომიკური ზრდის მთავარი მიზეზი რუსეთიდან შემოსული ფული იყო. ოფიციალური მონაცემებით, 4,5 მილიარდი დოლარიდან დაახლოებით ორი მილიარდი რუსეთიდან გადმოირიცხა. ეს მხოლოდ ოფიციალურ საბანკო ანგარიშებები და ნაღდი ფული მოწმობს. კრიპტოგადაცვლების ფირმებით ფულის სრულიად უკონტროლო ნაკადი შემოდის. ყოველივემ დადებითი შედეგი მოგვიტანა, მაგრამ მასზე დაყრდნობა არასწორი იქნებოდა, რადგან ცვალებადი ფაქტორია. მზად უნდა ვიყოთ, რომ ეკონომიკაში ნეველირებით შეიძლება პრობლემები წარმოიშვას.
არის თუ არა იმის ალბათობა, რომ რუსეთის პოლიტიკურმა კრიზისმა რუბლის გაუფასურება გამოიწვიოს?
– რუბლი ყოველთვის რუბლად დარჩება. ერთი დოლარი ან 80 რუბლი იქნება, ან 200, 1000. ჰიპერინფლაციის დროს რუბლი მაინც ინარჩუნებს წონას. ფასი დაეცემა, მაგრამ პრიგოჟინი მოსკოვში ასე რომ შესულიყო და მთავრობა დაცემულიყო, მაშინ 200 დოლარის ნიშნულს გასცდებოდა. მთავარია, რომ ასე შენარჩუნდა. სიტუაცია ჯერ არ დასრულებულა, საბოლოო შედეგს ვერ მიაღწიეს. გაუგებარია რა ხდება, სად არის პრიგოჟინი, დახურულია თუ არა მის წინააღმდეგ სისხლის სამართლის საქმე, რამდენად შეძლებს პრიგოჟინი საკუთარი კერძო სამხედრო კომპანიის “ვაგნერის” გაკონტროლებას. სხვადასხვა შეფასებებს უკვე აკეთებენ. ტენდენცია, რომელზეც ექსპერტებმა ადრე ვისაუბრეთ, ზოგადია. იგი უკრაინის არმიის წარმატებების გარდა, რუსეთში შიდა ტურბულენტობის გაზრდასა და ოპერაციების თეატრზეა დამოკიდებული. ყოველივე ერთმანეთთან პირდაპირ კავშირშია. სიტუაციის განვითარებას თვალს ვადევნებთ.
ვალერი ჩეჩელაშვილი GSAC-ის ექსპერტი პოლიტოლოგი და 1989 წლის ოქტომბრიდან დიპლომატია. საქართველოს საგარეო საქმეთა სამინისტროში მეორე მდივანიდან საგარეო საქმეთა მინისტრის მოადგილემდე (1998–2000) სხვადასხვა თანამდებობა ეკავა. 2005 წელს ფინანსთა მინისტრი და საგარეო საქმეთა მინისტრის პირველი მოადგილე (2005-2007), უკრაინასა (1994-1998) და რუსეთის ფედერაციაში (2004-2005) ელჩი იყო. შავი ზღვის ეკონომიკური თანამშრომლობის გენერალური მდივნის, დემოკრატიისა და ეკონომიკური განვითარების ორგანიზაციის – სუამ-ის გენერალური მდივნის (2007-2016 წწ.) თანამდებობასაც იკავებდა. 2016 წლიდან საქართველოს სტრატეგიული და საერთაშორისო კვლევების ფონდის უფროსი მკვლევარია.
