Jnews-ი GSAC-ის (საქართველოს სტრატეგიული ანალიზის ცენტრი) პოლიტოლოგსა და ეკონომისტს ვალერი ჩეჩელაშვილს სამხრეთ კავკასიის ქვეყნების საგარეო პოლიტიკაზე, საქართველოში საგარეო პოლიტიკური სტრატეგიის არარსებობაზე, სომხეთის საგარეო პოლიტიკური მანევრების შესაძლებლობებსა და აზერბაიჯანის პროგნოზირებულ საგარეო პოლიტიკაზე ესაუბრა.
საქართველო
ბოლო დროს საქართველოს საგარეო პოლიტიკაში ცვლილებებია, ამ მხრივ ამჟამად როგორი მდგომარეობაა?
– საქართველოს საგარეო პოლიტიკა არათანმიმდევრული და არასტაბილური დარჩა. ზოგიერთი ქმედება ძალიან ეწინააღმდეგება ევროკავშირისადმი მიდგომას, თუნდაც ცნობილი კანონპროექტი „უცხოური აგენტების შესახებ“. მეორე მხრივ, ვხედავთ ვაშინგტონში თავდაცვის მინისტრის ბურჭულაძის წარმატებულ ვიზიტს, RAMSTEIN ჯგუფში მონაწილეობას, უკრაინის საერთაშორისო ორგანიზაციების ბილიკებზე მხარდაჭერას. თუმცა „ქართული ოცნების“ ზოგიერთი ლიდერი უკრაინასაც აკრიტიკებს. პოლიტიკური მიდგომები არათანმიმდევრული, არაპროგნოზირებადი, ზიგზაგური ხდება.
რით არის განპირობებლი ასეთი საგარეო პოლიტიკა?
– ეს ძალიან სამწუხარო მოქმედებების სქემაა. ნებისმიერი საგარეო პოლიტიკა პირველ რიგში სამი ძირითადი პრინციპით ფასდება: თანმიმდევრულობა, უწყვეტობა და პროგნოზირებადობა. ქვეყანა, რომელიც ამ პრინციპებს არ იცავს, განწირულია. იგი თავისი საგარეო პოლიტიკური პრიორიტეტების სისტემის ეფექტურად განხორციელებას ვერ შეძლებს. შეუსაბამობასა და არაპროგნოზირებადობასთან ერთად ჩნდება კითხვები თავად სისტემის მიმართ. დღევანდელი საქართველოს საგარეო პოლიტიკის არაპროგნოზირებადობა პრინციპულად, სტრატეგიის გარეშე მუშაობაში გამოიხატება. უკანასკნელი სტრატეგია 2018-2022 წლებში შეიმუშავეს. მაგრამ 2022 წლის 24 თებერვალს, უკრაინის წინააღმდეგ რუსეთის ბარბაროსული აგრესიის შედეგად, მთელი გეოპოლიტიკური კონცეფცია თავდაყირა დადგა და მაშინვე მოძველდა. ახალ სტრატეგიაზე მუშაობა იყო საჭირო, მაგრამ იგი ვერც 2022 წლის ბოლომდე და ვერც 2023 წელს ვიხილეთ. გარე პოლიტიკური სტრატეგიის გარეშე ვცხოვრობთ. ამ თვალსაზრისით კი საქართველო შეიძლება იყოს ის ერთადერთი ქვეყანა, რომელიც საკუთარ თავს ამის უფლებას აძლევს.
სომხეთი
ცვლილებებია სომხეთის საგარეო პოლიტიკაშიც. როგორ ფასდება იგი საქართველოს მხრიდან?
– სომხეთი ფაქტობრივად კოლექტიური უსაფრთხოების ხელშეკრულების ორგანიზაციის და ევრაზიული კავშირის წევრია. რუსეთს არასოდეს დაუმალავს ის ფაქტი, რომ სომხეთი მისი ყველაზე სანდო პარტნიორია სამხრეთ კავკასიაში. ზოგი იქამდეც მივიდა, რომ სომხეთი რუსეთის ინტერესების ფორპოსტად ჩათვალა. რა თქმა უნდა, ის, რაც 2020 წელს მოხდა, რატომღაც ამ ურთიერთობებას უპირისპირდება. გასაგებია, რომ სომხეთის პოლიტიკური კლასი, ელიტა ძალიან იმედგაცრუებული იყო და სომხურ საზოგადოებაში სერიოზული ანტირუსული განწყობებია, რაც გასაგებია. ყოველივე ერევანში კოლექტიური უსაფრთხოების ხელშეკრულების ორგანიზაციის ბოლო სამიტის შედეგებმა აჩვენა. აშკარაა, რომ სომხეთში მიხვდნენ, რომ საკუთარი საგარეო პოლიტიკური ინტერესების რუსეთზე დაყრდნობა ძალიან სარისკო და მავნე საქმეა. თუკი ყველაფრის აბსტრაგირებას შევუდგებით, დავინახავთ, რომ რუსეთი საგარეო ასპარეზზე ძალიან არასანდო, არასტაბილურ პარტნიორია. ევროპარლამენტის დადგენილებით, იგი ტერორიზმის სპონსორია, რაც ძალიან მკაცრი სანქციებით ისჯება. ამიტომ სომხეთის საგარეო პოლიტიკის მრავალვექტორული ბუნება და ევროკავშირთან და აშშ-სთან გაზრდილი კონტაქტები, ატლანტიკური მხარის არჩევა, სრულიად გამართლებულია. ასეთი პოლიტიკა შეიძლება ეფექტური იყოს მაშინ, როდესაც სომხები და აზერბაიჯანელები კონფლიქტის მშვიდობიან მოგვარებაზე შეთანხმდებიან, აზერბაიჯანთან სამშვიდობო ხელშეკრულება დაიდება და თურქეთთან დიპლომატიურ ურთიერთობებს დაამყარებენ. სომხეთს ექნება ბევრად უფრო მეტი სივრცე საგარეო პოლიტიკური მანევრებისთვის და კიდევ ერთხელ შეძლებს უფრო თანმიმდევრული, პროგნოზირებადი პოლიტიკის გატარებას.
აზერბაიჯანი
აზერბაიჯანი მრავალი წინააღმდეგობის მიუხედავად, პოლიტიკურ ასპარეზზე ბევრად უფრო თავდაჯერებულია, არა?
– თუ სამხრეთ კავკასიის სამ ქვეყანას ავიღებთ, ვფიქრობ, აზერბაიჯანს ყველაზე თანმიმდევრული, პროგნოზირებადი საგარეო პოლიტიკა აქვს, რადგან ახლა რუსეთთან და ევროკავშირთან მზარდი პარტნიორობა და შეთანხმება აქვს, განსაკუთრებით ენერგეტიკისა და ტრანსპორტის მიმართულებით. ურსულა ფონ დერ ლეიენი 16 ივლისს (2022) ბაქოში ჩაფრინდა და იქ აზერბაიჯანის მარაგების მნიშვნელობაზე, მწვანე ელექტროენერგია და დამატებით მილიარდობით კუბურ მეტრ გაზზე, მოსკოვთან დაბალანსებულ ურთიერთობაზე ისაუბრა. აზერბაიჯანი ძალიან თანმიმდევრულად დგამს ნაბიჯებს და თავისი საგარეო პოლიტიკური პრიორიტეტების პრინციპებს იმპლემენტირებას უკეთებს.
თითოეული ქვეყანა სუვერენულია და ვითარდებიან. აზერბაიჯანი, სომხეთი და საქართველო შიდა პოლიტიკურ სისტემებს ისე ავითარებენ, როგორც თავად თვლიან საჭიროდ და როგორც ხალხი აძლევს ამის საშუალებას.
