რუსეთის სუვერენული ვალის დეფოლტის შესახებ, რომლის შესახებაც მედიამ გაავრცელა ინფორმაცია, თუ როგორ აისახება ეს რუსეთზე და რუბლის კურსზე და კიდევ ბევრი სხვა რამ, Jnew-ს GSAC-ის (საქართველოს სტრატეგიული ანალიზის ცენტრის) პოლიტოლოგი და ეკონომისტი, ვალერი ჩეჩელაშვილი ესაუბრა.
– რას ნიშნავს რუსეთის სუვერენული ვალის დეფოლტი, რის შესახებაც მასმედიაში გავრცელდა ინფორმაცია?
– ეს ნიშნავს იმას, რომ ქვეყანა კარგავს ავტორიტეტს საერთაშორისო ეკონომიკურ ურთიერთობებში, რაც მთავარია. გამოდის, რომ სახელმწიფოს, მარტივი ენით რომ ვთქვათ, არ შეუძლია პასუხისმგებლობა აიღოს ნაკისრ ვალდებულებებზე. ეს აისახება ყველაფერზე, საინვესტიციო კლიმატზე, განვითარების შესაძლებლობებზე და სხვა. წარმოიდგინეთ, თქვენგან ფული რომ ისესხონ, ერთი წლის შემდეგ კი, როცა ვალი უნდა დაგიბრუნონ, ფულის დაბრუნების ნაცვლად გითხრან, კიდევ მასესხეო, – მისცემდით? არ მისცემდით. ასე ხდება სახელმწიფოებს შორისაც და არა მხოლოდ სახელმწიფოებს შორის – ასეთია მთელს საერთაშორისო რეიტინგების სააგენტოების მიმართ დამოკიდებულება, რომლებიც გადაწყვეტილებას იღებენ, ეს საერთაშორისო ფინანსური ინსტიტუტებია, რომლებიც კეტავენ კომუნიკაციის არხებს, იძლევიან ფინანსურ დახმარებას და სხვა. ეს სახელმწიფოებისთვის ძალიან, ძალიან ცუდია. ასეთი მდგომარეობიდან თავის დაღწევა ქვეყანას მხოლოდ საერთაშორისო ფინანსური საზოგადოების კონსოლიდირებული მხარდაჭერით შეუძლია და როგორც წესი, ასეც ხდება. როდესაც სახელმწიფო კრიზისის დაძლევის სპეციალურ პროგრამის შესახებ აცხადებს, ნიშნავს ტექნიკურ მთავრობას, რომელიც როგორც წესი უმადურ საქმეს აკეთებს და გარკვეული დროის შემდეგ გადადგება… მაგრამ ეს კლასიკურ შემთხვევაში.
რუსეთთან დაკავშირებით, ეს ყოველივე რთულად არის, იმიტომ, რომ არსებობს კონკრეტული პოლიტიკური კონტექსტი, რომელიც იმაში მდგომარეობს, რომ რუსეთი ყველა საერთაშორისო პრინციპის და ნორმების დარღვევით აგრესიულ პოლიტიკას, დაპყრობით ომებს აწარმოებს მეზობელი სახელმწიფოს – უკრაინის მიმართ. ამიტომ, კრიზისიდან გამოსასვლელად ტექნიკური მთავრობის შექმნის პრინციპი აქ არ მუშაობს. მით უმეტეს, რომ რუსეთის პოლიტიკური ელიტა ამ დროისთვის, საეჭვოა ამაზე თანახმა იყოს. რისი თქმა მინდა, იმის, რომ აქ ვითარება გაცილებით რთულია, ვიდრე კლასიკური დეფოლტისას. სულ უფრო რთულდება რუსეთის პოლიტიკური იზოლაცია, რაც გამოიხატება უამრავი სანქციების პაკეტში. მარტო ევროკავშირმა სანქციების 6 პაკეტი შემოიღო. ამჟამად მეშვიდეზე მუშაობს. ამ თვალსაზრისით ვითარება კიდევ უფრო გართულდება.
– რუსეთის ამტკიცებს, რომ სახელმწიფო ვალის გადახდის ძალა შესწევს. თუმცა, რამდენად შეესაბამება ეს რეალობას?
– ის, რომ რუსეთის ეკონომიკას პრობლემები აქვს – დიდ საიდუმლოს არ წარმოადგენს. მაგრამ საქმე მხოლოდ ვალის გადახდის ტექნიკურ ნაწილში არ არის. ყოველივე ეს ძალიან რთულდება პოლიტიკურ კონტექსტში, ამაზე მანამდეც ვსაუბრობდი. რისი კომპლექსურად გადაწყვეტაც შესაძლებელია, ამ შემთხვევაში ტექნიკური დეფოლტისა და ფინანსური დეფოლტის საკითხის მოგვარების გასაღები, არის რუსეთის, როგორც სრულფასოვანი მოთამაშის დაბრუნება საერთაშორისო ურთიერთობების სისტემაში საერთაშორისო პრინციპებისა და ნორმების საფუძველზე. საერთაშორისო სამართლის ნორმები. ეს არის მთავარი ფუნდამენტური კომპონენტი, რომელიც საშუალებას მისცემს რუსეთს გადაჭრას ყველა სხვა პრობლემა თავისთვის. ეს არის მთავარი კომპონენტი, რომელიც რუსეთს საშუალებას მისცემს ყველა დანარჩენი პრობლემა მოაგვაროს.
-მანამდე იყო კითხვა, რომ სანქციების გამო, რუსეთი თავის ოქროს ვერ გაყიდდა. ითამაშა თუ არა ამან თავისი როლი?
– რა თქმა უნდა, ნავთობისა და გაზის შემდეგ ყველაზე მეტი შემოსავალი რუსეთმა კონვერტირებად ვალუტაში ოქროს ექსპორტიდან მიიღო. მაგრამ ერთია, როდესაც რაღაც სახსრები გაქვს, თავისუფალ კონვერტირებად ვალუტაში დოლარებში, ევროში და ა.შ, მეორეა, რისი ყიდვა შეიძლება ამ ფულით. ფაქტობრივად რუსეთი გათიშულია მსოფლიო ტექნოლოგიური ბაზრებიდან. თითქმის ყველა მაღალტექნოლოგიური საქონელი შედის სანქციების სიაში, ამიტომ თანხების ხელმისაწვდომობაც კი არ წყვეტს რუსეთის ეკონომიკური განვითარების საკითხებს. იმიტომ, რომ კვლავ აწყდება საერთაშორისო ურთიერთობების სისტემაში იზოლაციის პრობლემებს მისი აგრესიული პოლიტიკის გამო. ისეთი მოჯადოებული წრიდან, რომელშიც რუსეთმა თავი თავად ჩაიგდო, გამოსავალი თავად უნდა მოძებნოს. გამოსავალი არის 23 თებერვლის პოზიციაზე დაბრუნება, მისი ჯარის გაყვანა ოკუპირებული ტერიტორიიდან. დონბასსა და ყირიმზე მოლაპარაკებების დაწყება. ამ შემთხვევაში მას აქვს გარკვეული შანსი, მაგრამ რაც უფრო ადრე გაკეთდება ეს, მით უკეთესი იქნება რუსეთისთვის.
მოახდენს თუ არა დეფოლტი გავლენას რუსული რუბლის კურსზე?
პრინციპში, ამას დიდი მნიშვნელობა არ აქვს, რადგან დღევანდელი რუბლის კურსი არ არის რუბლის სრულფასოვანი კურსი. კურსი ყალიბდება მიწოდებისა და მოთხოვნის საფუძველზე – ეს არის სად გინდა, როდის გინდა და რამდენი რუბლი გინდა იყიდო და სად და როდის და რამდენი გინდა იყიდო ან გაყიდო აშშ დოლარი. აქ შეგიძლიათ დოლარი გაყიდოთ, მაგრამ ვერ იყიდით, ასე რომ, ეს არ არის სრულიად რეალური გაცვლითი კურსი, მეორეც, თუნდაც იურიდიულ პირს ჰქონდეს გარკვეული დოლარები, სახელმწიფოს მსგავსად, მას არ შეუძლია განახორციელოს ინტერვაჭრობა, რადგან ყველა საჭირო, მნიშვნელოვანი, მაღალტექნოლოგიური საქონელი, როგორიცაა ჩიპები, სანქციების ქვეშაა, შესაბამისად, აზრი ეკარგება დოლარის ყიდვას რუბლშიც კი. ეს ყველაფერი აყალიბებს ამ გაცვლით კურსს, რომელიც თითქოს ძალიან სტაბილურად, ძლიერად გამოიყურება, მაგრამ სინამდვილეში ეს საერთოდ არ ასახავს ეკონომიკურ რეალობას.
ვალერი ჩეჩელაშვილი – GSAC-ის ექსპერტი, პოლიტოლოგი. დიპლომატი 1989 წლის ოქტომბრიდან. ეკავა სხვადასხვა თანამდებობა საქართველოს საგარეო საქმეთა სამინისტროში მეორე მდივანიდან საგარეო საქმეთა მინისტრის მოადგილემდე (1998–2000). 2005 წელს იყო ფინანსთა მინისტრი და საგარეო საქმეთა მინისტრის პირველი მოადგილე (2005-2007). იყო ელჩი უკრაინაში (1994-1998), ელჩი რუსეთის ფედერაციაში (2004-2005), შავი ზღვის ეკონომიკური თანამშრომლობის გენერალური მდივანი. ასევე, დემოკრატიისა და ეკონომიკური განვითარების ორგანიზაცია – სუამ-ის გენერალური მდივანი (2007-2016 წწ.). 2016 წლიდან საქართველოს სტრატეგიული და საერთაშორისო კვლევების ფონდის უფროსი მკვლევარი.
