საკუთარი უფლებამოსილების ფარგლებში სუსტი კონტროლი, დაწყებული, მაგრამ დაუსრულებელი საქმეები, დაუსრულებელი ინიციატივები, აღკვეთილი ენთუზიაზმი და უკეთესობისკენ შეცვლის მზადყოფნა – ასე შეიძლება არა მხოლოდ ახალქალაქის, არამედ ადგილობრივი ხელისუფლების საქმიანობის აღწერაც აქართველოს სხვა მუნიციპალიტეტებში. Jnews-ი შეეცადა გაერკვია რა არის ამის მიზეზი.
საქართველოში 2006 წლიდან თვითმმართველობის შესახებ კანონი მოქმედებს, რომელიც 2014 წელს შეიცვალა. ამ კანონის საწყისი პროექტის შემქმნელები უკმაყოფილონი არიან პარლამენტის მიერ მიღებული ვერსიით, თუმცა ის სრულად ამოქმედებული არ არის .
ადგილობრივი ხელისუფლების მუშაობა სერიოზულად არის დამოკიდებული ცენტრზე, ამას არ უარყოფენ ადგილობრივი ხელისუფლების ხელმძღვანელებიც.
ევროპის საბჭოს ადგილობრივი თვითმმართველობის ექსპერტი დავით ლოსაბერიძე, “ადგილობრივი თვითმმართველობის კოდექსის” კანონის ერთ-ერთი ავტორია.
“ზოგიერთ მუნიციპალიტეტში, სადაც მერებს კარგად ესმით პოლიტიკა, ისინი ამას იყენებენ თავიანთი პოლიტიკური კარიერისა და რეიტინგის გასაზრდელად. მაგრამ ბევრ მუნიციპალიტეტში, სადაც მერი არ არის ძალიან აქტიური, ეშინიათ დასჯისა და დამოუკიდებლად გარკვეული გადაწყვეტილებების მიღების, მათ ვალდებულებებს ცენტრთან ათანხმებენ”, – ამბობს დავით ლოსაბერიძე.
ახალქალაქის მუნიციპალიტეტის მერის “სამოქალაქო მრჩეველთა საბჭოს” თავმჯდომარე მახარე მაცუკატოვის ფიქრობს, რომ თუ ადგილობრივ ხელისუფლებას მეტი რესურსი ექნება ადგილზე პრობლემების გადასაჭრელად, უკეთესი იქნება.
“მერია ან საკრებულო მცირე და ვიწრო საქმეების ფარგლებში მუშაობს. სინამდვილეში, ამ ეტაპზე თვითმმართველობა არ გვაქვს. სიმართლე გითხრათ, ეს არის ორგანო, რომელსაც არ ან მცირე რაოდენობით აქვს რესურსი ადგილობრივი პრობლემების გადასაჭრელად. ისინი მხოლოდ ფოსტალიონები არიან და მხოლოდ ცენტრს გადასცემენ ინფორმაციას”, – ამბობს მახარე მაცუკატოვი.
ბევრ ადგილობრივ ხელისუფლებას ეშინია იყოს ინიციატორი. სურვილის არსებობის შემთხვევაშიც კი ზემოდან მითითებებს ელოდებიან.
ექსპერტს დავით ლოსაბერიძეს განმარტავს:
”ეს არის ქართული დემოკრატიის თავის ტკივილი. მუნიციპალიტეტებს არ აქვთ უფლებამოსილება მიიღონ ძირითადი გადაწყვეტილებები ადგილობრივ დონეზე. ეს ოფიციალურად არის დეცენტრალიზებული. მაგალითად, ქონების საკითხების, რომელთა უმეტესობა ცენტრალური ხელისუფლების საკუთრებაა, მუნიციპალიტეტებს განკარგვის უფლება არ აქვთ. მეორე პრობლემა საგადასახადო სისტემაა. მუნიციპალიტეტების უმეტესობა ფინანსებს ტრანსფერებით, დღგ–თი იღებს, მაგრამ შემოსავლები მიზერულია.”
მუნიციპალიტეტები ფინანსურად ცენტრზე არიან დამოკიდებულნი, ამიტომ ისინი ელიან ცენტრის მითითებებს და ამიტომ დამოუკიდებლობის დონე ეცემა.
დევიდ ლოსაბერიდის აზრით, ბევრ მერს ეშინია ინიციატივის გამოჩენის, რადგან არსებობს არჩევნების საფრთხე.
“ასეთი შემთხვევები ჩვენ 2017 წელს გვქონდა. იმ მერებმა, რომლებიც მთავრობაში გამოირჩეოდნენ, მადლობის ნიშნად არც კი იყვნენ წარდგენილნი. უნდა იჯდე ბალახს ქვემოთ, წყალზე წყნარად და არავინ მოგეკარება“, – ამბობს დავით ლოსაბერიძე.
გარდა ამისა, თვალში საცემია ადგილობრივი მთავრობის სურვილი გააკონტროლოს მისი სამსახურების მუშაობა. ექსპერტი განმარტავს, თუ როგორ არის ეს დაკავშირებული ცენტრზე დამოკიდებულებაზე.
“ზოგს არ სურს ამის გარკვევა არაკომპეტენტურობის ან საკუთარი ეგოისტური მიზნების გამო. ეს ერთია, მაგრამ სხვაა, როცა მას ეს ნამდვილად სურს, მაგრამ ოფიციალურად არ აქვს ამის უფლება. არასწორია მუნიციპალიტეტის შექება ან ბრალის დადება. თითოეული საკითხი ცალკე უნდა განიხილებოდეს”, – აღნიშნავს “ადგილობრივი თვითმმართველობის შესახებ” კანონპროექტის ერთ-ერთი ავტორი.
რატომ არ სურს ცენტრს სრული დეცენტრალიზაცია გადასცეს ადგილობრივ თვითმმართველობას? დავით ლოსაბერიძე აცხადებს, რომ ეს ცენტრის სურვილის არ არსებობის ბრალია.
“არსებობს რამდენიმე მიზეზი: თუ რესურსი ექნებათ რამეს გააკეთებენ; მეორე არალეგალური პრობლემაა – ვინ გამოაცხადებს ტენდერებს დამოკიდებულია იმაზე, ვინ მიიღებს მათ. ასევე არსებობს პოლიტიკური ინტერესები. თუ ისინი არ გააკონტროლებენ მერს და ადგილობრივ ხელისუფლებას, მაშინ არჩევნების დროს ვინ უზრუნველყოფს მხარდამჭერების მობილიზაციას. მერები არ არიან ვალდებულნი, ისინი დამოუკიდებლები არიან, მაგრამ ყველას გვესმის, რომ სახელმწიფო მოხელეები მხარს უჭერენ თბილისს. როგორ შეიძლება ხელიდან გაუშვან ეს, არ გააკონტროლონ ისინი”, – ამბობს დავით ლოსაბერიძე.
მიუხედავად ამისა, საქართველო დემოკრატიზაციის გზაზეა. რადგან ევროპაში ინტეგრაცია აირჩია, ამიტომ დეცენტრალიზაციის საკითხში კვლავ იგეგმება ცვლილებები და რეფორმები, მაგრამ რამდენად ეფექტური იქნება ისინი, ეს პროექტმა უნდა დაგვანახოს.
