საქართველოს უდიდესი ქრისტიანული ძეგლები კრიტიკულ მდგომარეობაშია წარსულში რესტავრაციის დროს დაშვებული შეცდომებისა და პროფესიული რესურსების ნაკლებობის გამო, განაცხადა კულტურული მემკვიდრეობის დაცვის ეროვნული სააგენტოს ხელმძღვანელმა თეა ონიანმა პარლამენტის კომიტეტის სხდომაზე.
ონიანმა, რომელიც ამ თანამდებობაზე 2025 წლის თებერვალში დაინიშნა სააგენტოს მასშტაბური რეორგანიზაციის შემდეგ, აღიარა, რომ ქვეყნის თითქმის ყველა ემბლემატური ეკლესია – სვეტიცხოველი, ბაგრატი, ნიკორწმინდა, ფიტარეთი, ყინწვისი, შემოქმედი, ცაი, წალენჯიხა და ატენის სიონი – „დიდ გასაჭირშია“.
მისი თქმით, პრობლემები ზოგიერთ შემთხვევაში პირდაპირ კავშირშია წინა სამუშაოების ნაკლოვანებებთან. მაგალითად, ბაგრატსა და ნიკოწმინდაში სახურავიდან წყალი ჟონავს, რაც კედლების ნესტიანობას იწვევს, ხოლო სპილენძის ელემენტები ქვის ფერის შეცვლას იწვევს. მაგალითად, ბაგრატსა და ნიკოწმინდაში სახურავიდან წყალი ჟონავს, რაც კედლების ნესტიანობას იწვევს, ხოლო სპილენძის ელემენტები ქვის ფერის შეცვლას იწვევს.
„ძეგლებთან დაკავშირებით არ უნდა ვიჩქაროთ. გელათისა და ბაგრატის მაგალითმა ეს ნათლად აჩვენა. თუ ასეთი სიმბოლური ძეგლები საფუძვლიანად არ იქნება შესწავლილი და გამოკვლეული, მაშინ მათზე ნებისმიერი მუშაობა გამოუსწორებელ შეცდომებამდე მიგვიყვანს, რასაც დღეს ვაწყდებით“, – ამბობს ის.
ონიანმა ხაზი გაუსვა, რომ ზოგიერთი არსებული რესტავრაციის პროექტი, კერძოდ, ათენის სიონის, „რეალურ საჭიროებებს არ აკმაყოფილებს“ და გადახედვას საჭიროებს. სააგენტო გეგმავს უცხოელი ექსპერტების მოწვევას მიმდინარე პროექტების შესაფასებლად და ახლის საჭიროების დასადგენად.
ამ უკანასკნელმა განაცხადა, რომ ბევრი ეკლესიის ფრესკა ასევე ცუდ მდგომარეობაშია. გელათში, ყინწვისში, ცაისსა და შემოქმედში ფრესკები აქერცლილია, სვეტიცხოველში ისინი „თეთრია“, ხოლო ყინწვისში „ვარდისფერი“. მისი თქმით, ეს ყველაფერი წარსულში ჩატარებული არასათანადო სამუშაოების დასტურია.
ზუსტი დიაგნოზის დასმა მოითხოვს კომპლექსურ ინტერდისციპლინურ კვლევას, რომელშიც მონაწილეობას მიიღებენ ბიოლოგები, მიკრობიოლოგები, კლიმატოლოგები და მინერალოგები. საქართველოში არ არსებობს ლაბორატორია, რომელსაც შეუძლია ასეთი ანალიზების ჩატარება, ამიტომ ნიმუშები საზღვარგარეთ უნდა გაიგზავნოს.
ონიანმა ასევე ახსენა აშშ-ს მიერ დაფინანსებული, იუნესკოს მიერ დამტკიცებული ჯვრის მონასტრის ფასადის კონსერვაციის პროექტის შეჩერება. მან აღნიშნა, რომ ახალი ფაზა, ინტერიერის ქვის კონსტრუქციების კონსერვაცია, 2026 წელს დაიწყება, თუმცა დაფინანსების და კონტრაქტორის დეტალები ჯერ არ არის განსაზღვრული.
