დღესდღეობით, სოფლის მეურნეობაში პესტიციდების გამოყენება აუცილებლობად იქცა, რადგან მათ გარეშე ნორმალური მოსავლის მოყვანა შეუძლებელია. მიუხედავად იმისა, რომ ფერმერები ქიმიკატებს იყენებენ, ისინი ოჯახებისთვის პესტიციდების გარეშე კარტოფილსაც მოჰყავთ. Jnews-მა ექსპერტებთან და ფერმერებთან ისაუბრა პესტიციდების გამოყენების შედეგებზე.

ახალქალაქის რაიონში, „ხოფანის“ გარდა, მოსახლეობის ძირითად საქმიანობად სოფლის მეურნეობა ითვლება. სოფლებში ადამიანები მიწის დამუშავებით, კარტოფილის, ბოსტნეულის და მარცვლეულის მოყვანით ირჩენენ თავს.

ამჟამად, პესტიციდებსა და სასუქებს სოფლის მეურნეობაში მნიშვნელოვანი როლი აკისრიათ. ისინი ხელს უწყობენ მოსავლიანობის გაზრდას, მცენარეების დაცვას და ნიადაგის აღდგენას.

პესტიციდების სამი ძირითადი ტიპი არსებობს: ჰერბიციდები, რომლებიც ანადგურებენ სარეველებს და იცავენ კულტურებს საკვები ნივთიერებების დაკარგვისგან; ინსექტიციდები, რომლებიც ხელს უშლიან მავნე მწერების გავრცელებას; და ფუნგიციდები, რომლებიც ებრძვიან სოკოვან დაავადებებს.

თავად სასუქები შეიძლება იყოს ორგანული – ნაკელის, კომპოსტის და სხვა ბუნებრივი წყაროების საფუძველზე – ან არაორგანული – ქიმიური შემადგენლობით, რომელიც შეიცავს აზოტს, ფოსფორს და კალიუმს.

პესტიციდების გამოყენება ყოველთვის უზრუნველყოფს პროდუქტის მაღალ ხარისხს და უსაფრთხოებას?

ეს საკითხი საზოგადოებისთვის ყოველწლიურად სულ უფრო აქტუალური ხდება, რადგან ფერმერების უმეტესობა ქიმიკატებს იყენებს მათი გრძელვადიანი შედეგების საფუძვლიანი ცოდნის ან გააზრების გარეშე.

ექსპერტები ამ თემას სხვადასხვა პერსპექტივიდან უყურებენ.

ექსპერტების აზრით, პესტიციდებისა და სასუქების გამოყენება საშუალოდ 50-60%-ით ზრდის მოსავლიანობას.

„მათი სწორად გამოყენება ინარჩუნებს პროდუქციის ხარისხს დაავადებების პრევენციის გზით. კლიმატის ცვლილების პირობებში, ფერმერებს ქიმიკატებისა და სასუქების გამოყენებაც კი მოეთხოვებათ. თუ სოკოვანი დაავადებების წინააღმდეგ ზომები არ იქნება მიღებული, კარტოფილი დაავადებული და უხარისხო იქნება. წლევანდელი კლიმატიც არასტაბილური იყო და სასუქების გარეშე მოსავლის აღება რთული იქნებოდა“, – ამბობს ახალქალაქის ბიზნეს ცენტრის დირექტორი -მახარ მაცუკატოვი.

ახალქალაქის მუნიციპალიტეტში სოფლის მეურნეობის სამინისტროს მიერ მართული საინფორმაციო-საკონსულტაციო ცენტრი მოქმედებს. თუმცა, ეს ცენტრი საზოგადოებას სასუქებისა და პესტიციდების სახით დახმარებას არ უწევს. ბაზრის კვლევა არ ტარდება. ეს არის საკონსულტაციო ცენტრი, სადაც ადამიანებს შეუძლიათ მიიღონ რჩევები ნებისმიერ სასოფლო-სამეურნეო საკითხზე.

„პესტიციდების გამოყენება ევროპის ქვეყნებშიც დაშვებულია; ფერმერებს უბრალოდ მაღალი პასუხისმგებლობა აკისრიათ და მათ გონივრულ დოზებში იყენებენ. რა თქმა უნდა, ამას სახელმწიფო აკონტროლებს. ჩვენს ქვეყანაში არც ერთი დაბალი ხარისხის ან ვადაგასული მედიკამენტი არ შემოდის; მათ ნებართვის გარეშე გამყიდველებიც კი ყიდიან. მათ არ შეუძლიათ შეფუთვის გახსნა და გრამებით გაყიდვა“, – ამბობს საკონსულტაციო ცენტრის ხელმძღვანელი რამაზ გოგოლაძე.

პესტიციდების გამოყენებამ შეიძლება გამოუსწორებელი ზიანი მიაყენოს როგორც ადამიანებს, ასევე გარემოს.

„თუ პესტიციდების გამოყენებისთანავე წვიმა დაიწყება, პროდუქტს შეუძლია ნიადაგის ფენებში შეაღწიოს და მიწისქვეშა წყლებში მოხვდეს. ეს საშიშია არა მხოლოდ ნიადაგისთვის, არამედ წყლის რესურსებისთვისაც. ამიტომ, ფერმერები ფხიზლად და ინფორმირებულები უნდა იყვნენ, რათა თავიდან აიცილონ ასეთი დაბინძურება, რამაც შემდგომში შეიძლება სერიოზული შედეგები მოიტანოს ჯანმრთელობისა და გარემოსთვის“, – ამატებს რამაზ გოგოლაძე.

პესტიციდების გამყიდველები ხაზს უსვამენ, რომ დადგენილი სტანდარტების დაცვის შემთხვევაში, პესტიციდების გამოყენება განსაკუთრებულ საფრთხეს არ წარმოადგენს. მნიშვნელოვანია მუშაობის დროს დამცავი ტანსაცმლის ტარება, გამოყენების შემდეგ კონტეინერების გაწმენდა და მათი გარეთ არ დატოვება. ასევე გასათვალისწინებელია ამინდის პირობები: ქარი ან წვიმა ადვილად აღწევს ნიადაგში ან ვრცელდება ჰაერში.

ყველა სარგებელს თავისი რისკები ახლავს. ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის (WHO) მონაცემებით, პესტიციდები პოტენციურად ტოქსიკურია ადამიანისთვის და შეიძლება გამოიწვიოს როგორც მწვავე, ასევე ქრონიკული ჯანმრთელობის პრობლემები, გამოყენებული დოზისა და ზემოქმედების გზის მიხედვით. ამავდროულად, ჯანმო ხაზს უსვამს, რომ პესტიციდებთან უშუალოდ მომუშავე პირები ყველაზე მეტად არიან რისკის ქვეშ პესტიციდების ზემოქმედებისგან. აშშ-ის გარემოს დაცვის სააგენტო (EPA) ასევე აღნიშნავს, რომ პესტიციდების ჭარბმა გამოყენებამ შეიძლება ჯანმრთელობისთვის საფრთხე შეუქმნას.

გაურკვეველია, რა ზიანს აყენებს პესტიციდების გამოყენება ახალქალაქის მაცხოვრებლების ჯანმრთელობას, რადგან არ არსებობს ლაბორატორია, რომელსაც შეუძლია საჭირო ტესტების ჩატარება. ლაბორატორიის ეს არარსებობა ხელს უშლის შემთხვევების რაოდენობის შესახებ ზუსტ სტატისტიკას, რაც ართულებს პრობლემის რეალური მასშტაბის შეფასებას.

ყველაზე დიდი საფრთხე მოსახლეობის ცოდნის ნაკლებობაშია პესტიციდების სათანადო გამოყენების შესახებ.

რეგიონში ასევე არ არსებობს საგანმანათლებლო პროგრამები, რომლებიც ფერმერებს დაეხმარება ქიმიკატების ზომიერი გამოყენების წესების გაგებაში. ახალქალაქში ფარმაცევტები, ძირითადად, პასუხისმგებელნი არიან ქიმიკატების გამოყენების ახსნაზე, საკუთარი უსაფრთხოებისა და ეკოსისტემის უსაფრთხოების უზრუნველყოფაზე.

ექსპერტები ასევე დიდ მნიშვნელობას ანიჭებენ ფერმერების ცნობიერების ამაღლებას. მრავალი წლის განმავლობაში, თესვისა და მოსავლის აღების სეზონები უფრო ადრე იწყებოდა. ეს ასევე კლიმატის ცვლილების შედეგია.

„ჩვენ ვაწყობდით საინფორმაციო შეხვედრებს: თავდაპირველად დაინტერესებულ ფერმერებთან თესვის დროს, შემდეგ მცენარეთა დაცვაზე, მორწყვაზე, კონკრეტული ქიმიკატების გამოყენებაზე და ბოლოს, კარტოფილის მოსავლის აღების დროს ახალი ტექნოლოგიების გამოყენებაზე. ეს შეხვედრები ძალიან ეფექტური აღმოჩნდა. ფერმერებმა დაიწყეს დაავადებების საკუთარი სახელებით მოხსენიება, მაგალითად, გვიანი და ადრეული სიდამპლე, მაშინ როდესაც ადრე მათ უბრალოდ „დამპალი კარტოფილი“ ან „ცუდი კარტოფილი“ უწოდეს“, – აღნიშნავს მახარ მაცუკატოვი.

კარტოფილის მწარმოებელი ფერმერის თქმით, რომელიც ჰექტარზე მეტ კარტოფილს მოჰყავს, კარტოფილის მოყვანისას პესტიციდებისა და სხვა ქიმიკატების გამოყენება პრაქტიკულად გარდაუვალია, განსაკუთრებით დიდ ნაკვეთებზე, სადაც მიზანი გაყიდვაა.

„თუ ქიმიკატებს არ გამოიყენებთ, მოსავალი არ იქნება, ან გაფუჭდება და ვერ გაყიდით“, – ამბობს ახალქალაქის მუნიციპალიტეტის ერთ-ერთი მსხვილი ფერმერი.

ბევრი პესტიციდებით დამუშავებულ კარტოფილს სახლის პირობებშიც იყენებს.

ზოგიერთმა მსხვილმა ფერმერმა აღნიშნა, რომ პატარა, 500 კვადრატულ მეტრ მიწის ნაკვეთზე, ისინი სახლის პირობებში კარტოფილს პესტიციდების გარეშე მოჰყავთ და ხაზს უსვამენ, რომ ამ მეთოდით უფრო გემრიელი, უფრო ორგანული და ეკოლოგიურად სუფთა კარტოფილი მიიღება.

უნდა დავამატოთ, რომ საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახურის (საქსტატი) ბოლო მონაცემებით, ქვეყანაში სამ მილიონ ჰექტარზე მეტი მიწა დამუშავებულია ქიმიკატებით, მათ შორის ტყეები და სხვა საწარმოო ტერიტორიები. გაეროს სურსათისა და სოფლის მეურნეობის ორგანიზაციის (FAO) მონაცემებით, 2022 წელს საქართველომ საშუალოდ 6.12 კილოგრამი პესტიციდი გამოიყენა ჰექტარზე. იმავე წლის მონაცემებით, ევროკავშირისთვის ეს მაჩვენებელი 2.89 კგ იყო, ხოლო 2021 წელს – 3.2 კგ.

ანგარიში ასევე აჩვენებს, რომ საქართველოს რეგიონის ქვეყნებს შორის ყველაზე მაღალი მაჩვენებელი აქვს, რაც სომხეთს (1.77 კგ), აზერბაიჯანს (0.23 კგ) და თურქეთს (2.22 კგ) უსწრებს.

საკონსულტაციო ცენტრის ხელმძღვანელი რამაზ გოგოლაძე ხაზს უსვამს, რომ ფერმერებმა უნდა მოუსმინონ ექსპერტებს და არ შემოიფარგლონ მხოლოდ მათთვის ან მათი წინაპრებისთვის გადაცემული ცოდნით. კლიმატის ცვლილების წინაშე მხოლოდ ექსპერტებს შეუძლიათ ყველაზე ზუსტი რჩევების მიცემა. ის ასევე აღნიშნავს, რომ ნიადაგის ნაყოფიერებისა და ჯანმრთელობის შენარჩუნების ერთ-ერთი საუკეთესო გზა მოსავლის როტაციაა. მაგალითად, ერთ წელს ქერს თესავენ, მეორე წელს ხორბალს, შემდეგ კი კარტოფილს. ეს მეთოდი ნიადაგს საშუალებას აძლევს, დაისვენოს და საკვები ნივთიერებები აღიდგინოს.

თუმცა, ახალქალაქის რაიონში ეს მეთოდი ხშირად სრულად არ გამოიყენება. მიზეზი მიწის ნაკლებობაა. ფერმერები იძულებულნი არიან, ერთი და იგივე მინდორი გამოიყენონ ერთი და იგივე კულტურის მოსაყვანად. გარდა ამისა, ეკონომიკურად უფრო მომგებიანად ითვლება, ძირითადად, კარტოფილის მოყვანა და გაყიდვა.

როგორც ექსპერტები, ასევე ფერმერები აღნიშნავენ, ამ პრობლემის გადაწყვეტა, პირველ რიგში, ცოდნასა და ცნობიერებას უკავშირდება. მოსახლეობამ უნდა დაიცვას პროდუქტის გამოყენების რეგულაციები, ხოლო ფერმერებმა უნდა გაიარონ კონსულტაცია სპეციალისტებთან, რადგან ეს არის ერთადერთი გზა უსაფრთხო პროდუქციის გარანტირებისთვის.

ავტორი: ჰნაზიკ ავეტისიანი