საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაციის ცნობით, ადამიანის უფლებათა ევროპულმა სასამართლომ მიიღო არასამთავრობო ორგანიზაციებისა და მედია საშუალებების მიერ შეტანილი სარჩელი „უცხოური გავლენის გამჭვირვალობის შესახებ“ კანონის წინააღმდეგ.
ადამიანის უფლებათა დამცველების თქმით, სასამართლომ შესაძლოა საქმეს მიანიჭოს „განსაკუთრებით მნიშვნელოვანი“ სტატუსი. ეს სტატუსი, როგორც წესი, მხოლოდ იმ საქმეებს ენიჭება, რომლებიც ადამიანის უფლებების სერიოზულ დარღვევებს ეხება.
ქართული მედია და სამოქალაქო საზოგადოების ორგანიზაციები აცხადებენ, რომ საქართველოს ხელისუფლებამ დაარღვია პირადი ცხოვრების, შეკრების თავისუფლებისა და გამოხატვის თავისუფლების უფლებები და რომ „უცხოელი აგენტების“ შესახებ კანონმა დისკრიმინაცია გამოიწვია.
გარდა ამისა, არ არსებობს უფლებების დაცვის ეფექტური სამართლებრივი მექანიზმი. მოსარჩელეები ასევე აღნიშნავენ, რომ უფლებების შეზღუდვები არ შეესაბამება კანონის მიზნებს, რაც ეწინააღმდეგება ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის მე-18 მუხლს.
ასოციაციის განცხადებაში ასევე აღნიშნულია, რომ საქართველოს იუსტიციის სამინისტრომ (მოპასუხე) დამალა ინფორმაცია აშშ-ის „უცხოელი აგენტების შესახებ კანონის“ (FARA) ქართული ეკვივალენტის მიღებისა და „გრანტების შესახებ“ კანონში შეტანილი ცვლილებების შესახებ თავის წერილობით პოზიციაში.
არასამთავრობო ორგანიზაციების განცხადება საქართველოში გრანტების შესახებ კანონთან დაკავშირებით
„იუსტიციის სამინისტრომ დამალა ან არ მიაწოდა ინფორმაცია FARA-ს მიღებისა და გრანტების შესახებ კანონში შეტანილი ცვლილებების შესახებ თავის პოზიციაში, რომლებიც სამოქალაქო საზოგადოების ჩახშობისა და დევნის მექანიზმებს წარმოადგენს და, არსებითად, წარმოადგენს „რუსული კანონით“ [როგორც ოპოზიცია უწოდებს „უცხოური გავლენის გამჭვირვალობის კანონს“ – JAMnews] დადგენილი შემზღუდავი რეჟიმის გაგრძელებას. უფრო მეტიც, იუსტიციის სამინისტროს თქმით, „რუსული კანონი“ არ არღვევს ადამიანის უფლებათა კონვენციით დაცულ უფლებებს.
მოსარჩელეებმა სასამართლოს წარუდგინეს ინფორმაცია „რუსული კანონის“ ძალაში შესვლის შემდეგ ადამიანის უფლებათა დამცველებისა და მედია საშუალებების წინააღმდეგ გამოყენებული რეპრესიული მექანიზმებისა და ზომების შესახებ, მათ შორის საბანკო ანგარიშებიდან თანხების ჩამორთმევის შემთხვევების შესახებ.
საქმის განსაკუთრებულ მნიშვნელობაზე ასევე მეტყველებს ის ფაქტი, რომ 21 სუბიექტის წარმომადგენელმა 8 საერთაშორისო ადამიანის უფლებათა დამცველმა ორგანიზაციამ/ალიანსმა შეიტანა შუამდგომლობა ამ საქმეში მესამე მხარედ ჩართვის შესახებ.
„ეს კიდევ ერთხელ ადასტურებს საქმის მნიშვნელობას და ხაზს უსვამს ადამიანის უფლებათა დამცველი ორგანიზაციებისა და მედია საშუალებების რეპრესიების სისტემურ ხასიათს საკანონმდებლო დონეზე, „რუსული კანონმდებლობის შესაბამისად“. საქმე ასევე მოიცავს მესამე მხარეების, მათ შორის ვენეციის კომისიისა და Amnesty International-ის დასკვნებს“, – ნათქვამია საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაციის განცხადებაში.
მოკლედ უცხოელი აგენტების შესახებ კანონის შესახებ
● მმართველმა პარტიამ „ქართულმა ოცნებამ“ უცხოური გავლენის გამჭვირვალობის შესახებ კანონი მესამე მოსმენით 2024 წლის 28 მაისს მიიღო.
● მთავრობამ კანონი ათასობით პროტესტის, საქართველოს დასავლელი პარტნიორების მხრიდან მუდმივი წინააღმდეგობის და ევროპის საბჭოს ვენეციის კომისიის კრიტიკული დასკვნის მიუხედავად მიიღო.
● 2024 წლის 23 მაისს, სახელმწიფო მდივანმა ენტონი ბლინკენმა გამოსცა გადაწყვეტილება, რომელშიც ნათქვამია, რომ „იგეგმება ვიზების შეზღუდვის პოლიტიკის გამოცხადება და აშშ-საქართველოს თანამშრომლობის ყოვლისმომცველი მიმოხილვის ჩატარება საქართველოში დემოკრატიის ეროზიასთან დაკავშირებით“.
● 2024 წლის 6 ივნისს, სახელმწიფო დეპარტამენტმა გამოაცხადა სანქციები, მათ შორის ვიზების შეზღუდვები, 30 პირის წინააღმდეგ: საქართველოს პარლამენტის წევრების, სამართალდამცავი ორგანოების წარმომადგენლების, პარტია „ქართული ოცნების“ წარმომადგენლებისა და მათი ოჯახის წევრების.
● „უცხოელი აგენტების შესახებ“ კანონის მიღების შემდეგ, აშშ-ის სენატის საგარეო ურთიერთობათა კომიტეტმა 41 ხმით 0-ის წინააღმდეგ მიიღო MEGOBARI აქტი. 2025 წლის 6 მაისს კანონი დაამტკიცა კონგრესმა. კანონის მიზანია საქართველოში დემოკრატიის ეროზიისთვის პასუხისმგებელი პირების პასუხისგებაში მიცემა.
● კანონის ძალაში შესვლის შემდეგ, ევროკავშირმა საქართველოს შეიარაღებული ძალებისთვის 30 მილიონი ევროს ოდენობის დახმარება გაყინა. ევროკავშირის ელჩმა პაველ გერჩინსკიმ განაცხადა, რომ სიტუაციის გაუარესების შემთხვევაში, სხვა საპასუხო ზომების მიღება იქნებოდა განხილული.
● საფრანგეთმა და გერმანიამ გადაწყვიტეს საქართველოსთან ურთიერთობების გადახედვა. გერმანიამ გააუქმა ერთობლივი ფორუმები, უარი თქვა „პატიოსანი პარტნიორის“ პროგრამაში მონაწილეობაზე და ახალი ფინანსური ვალდებულებები აიღო.
● საქართველოს ხელისუფლება „უცხოელი აგენტების“ შესახებ კანონის მიღებას იმით ამართლებს, რომ მსგავსი კანონები დასავლეთის ქვეყნებში, როგორიცაა საფრანგეთი და შეერთებული შტატები, ასევე მოქმედებს.
შეიძლება თუ არა „უცხოელი აგენტების“ შესახებ საქართველოსა და დასავლური კანონების შედარება?
იურისტები და ადამიანის უფლებათა დამცველები თვლიან, რომ არა, ეს შეუძლებელია.
ამერიკული „უცხოელი აგენტების რეგისტრაციის აქტი“ (FARA), რომელსაც „ქართული ოცნება“ გულისხმობს, შეერთებულ შტატებში მეორე მსოფლიო ომამდე, 1938 წელს მიიღეს. მისი მიზანი იყო ამერიკის მოსახლეობის დაცვა იმდროინდელი მტრისგან, ნაცისტური მესამე რაიხის პროპაგანდისგან. არც მაშინ და არც დღეს, FARA არ ვრცელდება ამერიკის მოკავშირეებსა და პარტნიორ ქვეყნებზე.
ანალოგიურად, „უცხოელი აგენტების“ შესახებ ფრანგულ კანონში ნათლად არის ჩამოთვლილი ის ქვეყნები, რომელთა გავლენაც საფრანგეთს საფრთხედ მიაჩნია. ესენია რუსეთი, ჩინეთი, თურქეთი და ირანი. სიაში არ შედის საფრანგეთის პარტნიორები. გარდა ამისა, კანონში ნათლად არის ნათქვამი, რომ მისი გავრცელება ევროკავშირის წევრ სახელმწიფოებზე არ შეიძლება.
„ქართული ოცნების“ კანონი ასეთ გამონაკლისს არ უშვებს, ამიტომ ის პირდაპირ მიმართულია იმ ორგანიზაციების მიმართ, რომლებიც დაფინანსებულია საქართველოს მეგობრებისა და პარტნიორების, ამერიკის შეერთებული შტატებისა და ევროკავშირის ქვეყნების მიერ და რომლებიც მხარს უჭერენ ქვეყანაში დემოკრატიული პროცესების განვითარებას.
ამერიკული FARA აცხადებს, რომ კანონი არ ვრცელდება მედიასაშუალებებზე ან არასამთავრობო ორგანიზაციებზე, არამედ მხოლოდ ლობისტურ ორგანიზაციებზე. „ქართული ოცნების“ მიერ მიღებულ კანონში ასეთი განსხვავება არ არსებობს.
კანონის ქართული ვერსია უფრო მეტად მოგვაგონებს „უცხოელი აგენტების“ შესახებ რუსეთის კანონს, რის გამოც ქართული ოპოზიცია „უცხოური გავლენის გამჭვირვალობის კანონს“ რუსულ კანონს უწოდებს.
„უცხოელი აგენტების“ კანონის რუსულმა ვერსიამ, პირველ რიგში, მედიასა და კერძო სექტორს შეეხო. შედეგად, რუსეთში თითქმის ყველა არასამთავრობო ორგანიზაცია და მედია საშუალება, რომელსაც კრემლი არ აკონტროლებს, დაიხურა.
ასევე მნიშვნელოვანია აღინიშნოს, რომ „უცხოური გავლენის გამჭვირვალობის შესახებ კანონი“ ეწინააღმდეგება ევროკავშირის კანონმდებლობას. როდესაც უნგრეთში მედიისა და არასამთავრობო ორგანიზაციების ჩახშობისკენ მიმართული მსგავსი კანონი მიიღეს, ადამიანის უფლებათა ევროპულმა სასამართლომ ის გააუქმა.
