სოფელ კარწახში, ახალქალაქის მუნიციპალიტეტში, ცნობილი სომეხი აშუღის, ჯივანის სახლ-მუზეუმი უკვე ცხრა წელია მუშაობს მუდმივი სტუმრების გარეშე. მიუხედავად ექსპოზიციის უნიკალურობისა და ორგანიზატორების ძალისხმევისა, მუზეუმი აღმოჩენის მოლოდინშია. არც ტურისტები და არც ადგილობრივები არ ჩქარობენ მის მონახულებას. ძირითადი მიზეზებია ინფრასტრუქტურის ნაკლებობა და გულგრილობა.
ახალქალაქის მუნიციპალიტეტის სოფელ კარწახში ცნობილი სომეხი აშუღის, ჯივანის სახლ-მუზეუმი 2016 წლიდან ფუნქციონირებს. ის 2016 წლის 27 აგვისტოს გაიხსნა, აშუღის დაბადებიდან 170 წლისთავის აღსანიშნავად, ფონდ „ჯავახეთის მხარდაჭერა“-ს დახმარებით. თავდაპირველად გაიხსნა საგამოფენო ნაწილი, ხოლო 2017 წელს – მემორიალური ნაწილი.
სოფელი კარწახი, სადაც მუზეუმი მდებარეობს, თურქეთის საზღვართან ახლოსაა. თითქმის ყოველდღე აქ სომხეთიდან ჩამოსული ტურისტების ჯგუფები გადიან, მაგრამ მუზეუმში არ შედიან. მუზეუმის კოორდინატორ-მუზეუმისმცოდნე, ჰასმიკ საღათელიანის თქმით, მან სომხეთის რამდენიმე ცნობილი ტურისტული ჯგუფის გიდი მოიწვია, მუზეუმი დაათვალიერებინა და ექსპოზიციის შესახებ მოუყვა.
„ისინი ძალიან გაოცებულები რჩებიან, რადგან ყველა მუზეუმს არ აქვს მემორიალური ნაწილი. მაგრამ ამით ყველაფერი მთავრდება,“ – ამბობს ის.
ჯგუფის გიდები ამტკიცებენ, რომ ტურისტებს მუზეუმის შესახებ უამბეს და ფოტოებიც უჩვენეს, მაგრამ მათ, თითქოსდა, ინტერესი არ გამოუვლენიათ.
„ისინი ამბობენ, რომ ტურისტები სომხეთიდან დაღლილები და მშივრები ჩამოდიან. ხალხს დასვენება და ჭამა უნდა. ჩვენ კი არც კაფე გვაქვს და არც მაღაზია. ამიტომაც ჩქარობენ საზღვრის გადაკვეთას და არ ჩერდებიან. ეს არის მთავარი პრობლემა,“ — აღნიშნავს ჰასმიკ საღათელიანი.
მისი თქმით, მუზეუმს ძირითადად ის ადამიანები სტუმრობენ, რომლებსაც ნამდვილად უყვართ ჯივანის შემოქმედება და ვისთვისაც მანძილს მნიშვნელობა არ აქვს.
ჯგუფის გიდები ამტკიცებენ, რომ ტურისტებს მუზეუმის შესახებ უამბეს და ფოტოებიც უჩვენეს, მაგრამ მათ, თითქოსდა, ინტერესი არ გამოუვლენიათ.
„ისინი ამბობენ, რომ ტურისტები სომხეთიდან დაღლილები და მშივრები ჩამოდიან. ხალხს დასვენება და ჭამა უნდა. ჩვენ კი არც კაფე გვაქვს და არც მაღაზია. ამიტომაც ჩქარობენ საზღვრის გადაკვეთას და არ ჩერდებიან. ეს არის მთავარი პრობლემა,“ — აღნიშნავს ჰასმიკ საღათელიანი.
მისი თქმით, მუზეუმს ძირითადად ის ადამიანები სტუმრობენ, რომლებსაც ნამდვილად უყვართ ჯივანის შემოქმედება და ვისთვისაც მანძილს მნიშვნელობა არ აქვს.
გულგრილობა მხოლოდ ტურისტებისგან არ შეინიშნება. ადგილობრივები, მათ შორის სკოლის მოსწავლეებიც, იშვიათად სტუმრობენ მუზეუმს.
„ყველა სკოლის დირექტორს ვესაუბრე, მუზეუმის შესახებ ვუამბე, მაგრამ არავინ მოსულა. ბავშვები გასართობ ცენტრებს ანიჭებენ უპირატესობას“, – ამბობს ჰასმიკი.
წელს მუზეუმს მხოლოდ სკოლის მოსწავლეთა ორი ჯგუფი ესტუმრა- ერთი კარწახიდან და მეორე სხვა სოფლიდან.
მუზეუმს აქვს აქტიური Facebook გვერდი და ასევე გთავაზობთ ვირტუალურ ტურს ვებსაიტ jivanimuseum.com-ის საშუალებით. ეს არის ჯავახეთში ერთადერთი მუზეუმი, რომლის მონახულებაც ონლაინ რეჟიმშია შესაძლებელი.
მუზეუმი შეტანილია Google Maps-ზე. წელს მუზეუმს 70 ადამიანი ესტუმრა. ტურისტები რუსეთიდან (ძირითადად ჯავახეთის მაცხოვრებლები), კანადიდან და ამერიკის შეერთებული შტატებიდან იყვნენ. ჯგუფები, როგორც წესი, მცირერიცხოვანია, 1-დან 4 ადამიანამდე. შესვლის საფასური ზრდასრულებისთვის 3 ლარია, ხოლო სკოლის მოსწავლეებისთვის 1 ლარი.
„ხანდახან ბაბუები შვილიშვილებს მოჰყავთ, მაგრამ ეს იშვიათად ხდება“, – აღნიშნავს საღათელიანი.
მუზეუმში არსებული წარწერები ოთხ ენაზეა. ცოტა ხნის წინ, „ჯივანის დღის“ აღნიშვნის წინა დღეს, მუზეუმი შემთხვევით აღმოაჩინეს საქართველოში მოგზაურმა აშშ-დან ჩამოსულმა დაქორწინებულმა წყვილმა. ისინი ეთნოგრაფიულ მასალებს აგროვებდნენ და შემთხვევით მუზეუმი Google Maps-ზე იპოვეს.
მუზეუმი მხოლოდ „ჯივანის დღის“ აღნიშვნის დროს არის ხალხმრავალი. თუმცა, ამ დღესაც ბევრი არ შედის მუზეუმში და მხოლოდ კონცერტის პროგრამაზე დასწრებით შემოიფარგლება. „შემთხვევით, სომხეთიდან ოფიციალური სტუმრები ჩამოვიდნენ დღესასწაულზე, მაგრამ ისინი მუზეუმს არასდროს სტუმრობდნენ. მე დავპატიჟე, შევთავაზე დათვალიერება, განხილვა, მაგრამ ეს უშედეგო აღმოჩნდა“, – იხსენებს ჰასმიკი.
ადგილობრივებიც კი ხშირად უგულებელყოფენ ამ ღონისძიებებს. „გასული წლის წინ ჯივანის გარდაცვალების წლისთავზე დიდი ღონისძიება მოვაწყვეთ, არანაკლებ გრანდიოზული, ვიდრე „ჯივანის დღე“. ყველა დავპატიჟეთ, მაგრამ არავინ მოსულა, მუნიციპალიტეტიდანაც კი“, – მწარედ ამბობს ის.
ვიზიტორების მოსაზიდად, ჰასმიკმა მონაწილეობა მიიღო „Awesome Foundation Javakhk“-ის კონკურსში და მოიგო 1000 დოლარის გრანტი ეროვნული კოსტიუმების შესაძენად. ამ ყველაფრით მას სურდა გამოფენისთვის სიცოცხლე შეენარჩუნებინა და ტურისტები მოეზიდა.
წელს, ჯივანუს გულშემატკივრების თხოვნით, წიგნი გამოიცა 100 ეგზემპლარად. მისი შეძენა მუზეუმშია შესაძლებელი.
