„ჩემსას ვერ უყურებ, სხვისას კი შეიძლებაო“, – ეს იყო ყველაზე გულწრფელი პასუხი, რაც ახალქალაქში ადგილობრივი ბიჭისგან მოვისმინე.
მიუხედავად იმისა, რომ ახალქალაქის ზოგიერთ ქალს შეუძლია თავი შედარებით თავისუფლად იგრძნოს, საზოგადოების პატრიარქალური საფუძვლები ამ რეგიონს მაინც მამაკაცებისთვის განკუთვნილ ადგილად აქცევს. წარმოგიდგენთ ფსიქოლოგ სიუზანა ნორვარდიანის ფსიქოლოგიურ რეპორტაჟს ახალქალაქის შესახებ.
ერთიდაიგივე მონეტის ორი მხარე
ახალქალაქი, პატარა ქალაქი საქართველოს სამხრეთით, სადაც მოსახლეობის 90%-ზე მეტი სომეხია, თითქოს ფარისევლური ბალანსის კანონებით ცხოვრობს. ერთ მხარეს ხმამაღლა რეკავს ეკლესიის ზარები, ტრადიციები, რწმენის მიმართ პატივისცემა. მეორე მხრივ, ქალებს მკაცრად ეკრძალებათ საკუთარი, ნაცნობი „გუმბათოვანი სახლის“ დატოვება. თუ მამაკაცებს ყველაფრის უფლება აქვთ – სპორტდარბაზში სიარულიდან დაწყებული, ღამის გასეირნებებით დამთავრებული, ქალს, როგორც კი კარს გააღებს, მაშინვე ახსენებენ: „შენ მონეტა არ ხარ, არ შეიძლება უცხოებისთვის თავის ჩვენება“.
სამზარეულოს სოციოლოგია
ამ განცდის შესამოწმებლად, მე გამოვკითხე 15 სტუდენტი გოგონა სხვადასხვა სოფლიდან და ახალქალაქიდან, რომლებიც ამჟამად თბილისში სწავლობენ.
გოგონების 80%-ს (15-დან 12-ს) თვალები გაუბრწყინდა, როცა მოისმინეს შეკითხვა: „გსურთ თუ არა ახალქალაქში იაროთ სპორტდარბაზში, აერობიკაზე ან თანამედროვე ცეკვებზე?“. მათ ენთუზიაზმით უპასუხეს: „დიახ!“.
20%-მა (3 გოგონამ) ჩუმად ჩაიჩურჩულა: „არა“, აშკარად ეშინოდათ, რომ საუბრის ჩანაწერი მათ ძმას მიაღწევდა.
მაგრამ როდესაც მივედით კითხვასთან: „რა შეგაფერხებთ?“, სურათი მკვეთრად შეიცვალა:
87%-მა (15-დან 13-მა) თქვა: „სახლში არ დამრთებენ ნებას“.
13%-მა (2 გოგონამ) უპასუხა: „არანაირი შეზღუდვა არ მაქვს“.
აი ასე იბადება თავისუფლების პარადოქსი: სურვილი არსებობს, მაგრამ შესაძლებლობა — არა. და არა იმიტომ, რომ არ სურთ, არამედ იმიტომ, რომ ეშინიათ. და არა ღმერთის, არამედ ადამიანის განმსჯელი მზერის.
მამაკაცური კონტროლის რეფლექსი
ვფიქრობდი, შესაძლოა მამაკაცები უბრალოდ უსაფრთხოებაზე ნერვიულობენ. შევამოწმე. შეკითხვა დავუსვი ახალგაზრდა ბიჭების ჯგუფს (18-დან 30 წლამდე): „როგორ უყურებთ თქვენი დების ან ცოლების ფიტნეს დარბაზში ან სპორტულ დარბაზში სიარულს?“
პასუხი მოსალოდნელი იყო – უმეტესობა წინააღმდეგია.
შემდეგ დავაკონკრეტე- „აბა, თუ სხვების ცოლები და დები არიან?“
ბიჭებმა გაიცინეს- „ მერე რა წავიდნენ“.
დიაგნოზი აშკარაა: ორმაგი სტანდარტების პოლიტიკა. საკუთარი ცოლი „წმინდა ექსპონატია“, მაშინ როდესაც სხვისი ცოლი – „ფილმი ცნობისმოყვარე თვალისთვის“. ეს არ არის რელიგიური პრინციპი ან წარსულის რელიქვია, ეს არის სოციალური სცენარი, რომელიც თაობების მიერ არის დაწერილი: კონტროლი = ძალა.
დახურული წრის ფსიქოლოგია
განსჯის შიში. გოგონას არც ისე ახლობლების, არამედ „ქუჩის თვალის“ ეშინია. თუ მეზობელი მას სპორტულ ტანსაცმელში დაინახავს, ერთ საათში ბიძები გაიგებენ, საღამოს კი — მამა.
უსაფრთხოების ილუზია. მამაკაცი გულწრფელად ფიქრობს, რომ ქალების ჩაკეტვით იცავს მათ. სინამდვილეში, ის საფრთხეს გარე სამყაროდან შიდა სამყაროში გადააქვს და ქუჩას „აკრძალულ ზონად“ აქცევს.
კონტროლის კოლექტიური მოწონება. როდესაც მამაკაცების მთელი ჯგუფი თანხმობას აცხადებს, განსხვავებული აზრის მქონესთვის რთულია ხმის ამოღება. სოციალური სანქციები უფრო მტკივნეულია, ვიდრე ჯარიმები.
რა უნდა გააკეთოთ? რჩევები არარადიკალი ფსიქოლოგისგან
თუ თქვენ ახალქალაქელი მამაკაცი ხართ, სცადეთ…
თუ ქალების თავისუფლებისთვის განსჯის გეშინიათ… წარმოიდგინეთ, რომ მათი ჯანმრთელობა და თავდაჯერებულობა თქვენი საერთო ცხოვრების პირდაპირი ინვესტიციაა.
თუ სპორტდარბაზებს „გამოფენად“ მიიჩნევთ… წადით ერთად ერთხელ, ან ნება მიეცით, წავიდეს მხოლოდ ქალთა სპორტდარბაზში, რაც დიდი ხანია პრაქტიკაშია მთელ კავკასიაში. ნახავთ, რომ იქ უფრო მეტი სარკეა, ვიდრე მაყურებელი.
თუ სხვების მზერის გეშინიათ/გშურთ… გახსოვდეთ, რომ სხვა ქალის მიმართ პატივისცემა ავტომატურად ზრდის თქვენს „წილებს“.
თუ თქვენ ახალქალაქელი ქალი ხართ:
ჯანმრთელობის არგუმენტი- გული და სახსრები „სახლში შენახვას“ არ ექვემდებარება. თქვენი ჯანმრთელობა პრიორიტეტია.
რიცხვების ძალა- დაარწმუნეთ თქვენი მეგობარი, და, დეიდა. მასობრივი ხასიათი ამცირებს პირადი კრიტიკის რისკს. ერთად უფრო ძლიერები ხართ.
კომპრომისის ფორმულა- დაიწყეთ ერთსქესიანი სივრციდან (მხოლოდ „ქალთა“ სპორტდარბაზი) ან ჯგუფური ცეკვებიდან ქალი მწვრთნელის მეთვალყურეობის ქვეშ. ეს შესაძლოა პირველი ნაბიჯი იყოს თავისუფლებისკენ.
რატომ არის ეს მნიშვნელოვანი ქალაქისთვის?
იქ, სადაც ქალები თავს უსაფრთხოდ გრძნობენ, მცირდება ფარული აგრესიის დონე, იზრდება ეკონომიკური აქტივობა და… იხსნება ახალი კაფეები (და მათთან ერთად, სამუშაო ადგილები მამაკაცებისთვისაც). თავისუფლება სქესებს შორის არ იყოფა: ან ყველას აქვს ის, ან არავის.
დასასრულის ნაცვლად
ახალქალაქი შეიძლება დარჩეს „მამაკაცების ქალაქად“ – მტვრიანი ქუჩებითა და ქალებისთვის ცარიელი სპორტდარბაზებით. ან ის შეიძლება გახდეს ადგილი, სადაც მამაკაცები იამაყებენ არა კონტროლის ბრწყინვალებით, არამედ პარტნიორობის ძალით: „მე ვენდობი, რაც ნიშნავს, რომ ძლიერი ვარ“.
პატივი ეცით სხვისი სახლის ქალებს და თქვენი სახლის ქალები უფრო მეტად გაგცემენ პატივს.
ავტორი: სიუზანა ნორვარდიანი, ჟურნალისტი-ფსიქოლოგი
