12 ივლისს, ნინოწმინდის მუნიციპალიტეტის სოფელ განძაში საზეიმოდ გაიხსნა დიდი სომეხი პოეტის, ვაჰან ტერიანის, აღდგენილი სახლ-მუზეუმი. მუზეუმი აღადგინა „ჯავაეთის მხარდაჭერის“ ფონდმა (JAF) ნინოწმინდის მუნიციპალიტეტისა და ქველმოქმედების მხარდაჭერით. რესტავრაცია განხორციელდა საერთაშორისო სტანდარტების შესაბამისად, უახლესი ტექნოლოგიების გამოყენებით. სამუშაოების საერთო ღირებულებამ, საგამოფენო დარბაზის რემონტის ჩათვლით, 300 000 აშშ დოლარი შეადგინა.
ვაჰან ტერიანის მამის სახლი, რომელიც 1957 წლიდან მუზეუმია, დანგრევის პირას იყო და კაპიტალურ რემონტს საჭიროებდა. შენობის დანგრეული მდგომარეობა აშკარა იყო: ნესტი, დამპალი მორები, ჩამოშვებული ჭერი, დაზიანებული სურათები…
2021 წელს საგამოფენო დარბაზი აღდგა, ხოლო 2025 წელს JAH-მა, ნინოწმინდის მუნიციპალიტეტისა და ქველომოქმედების მხარდაჭერით, გარემონტა ვაჰან ტერიანის სახლ-მუზეუმი და მიმდებარე ტერიტორია. კომპლექსზე სარემონტო სამუშაოები 2020 წლიდან 2025 წლამდე გაგრძელდა.
მუზეუმი ინტერაქტიულ და თანამედროვე ტექნოლოგიებს იყენებს. ერთ-ერთ ოთახში, სადაც ტერიანების ოჯახის დივანია გამოფენილი, ARLOOPA პროგრამის გამოყენებით შესაძლებელია ვაჰან ტერიანის გვერდით „დაჯდომა“. თქვენ უბრალოდ დივანზე ჯდებით და პროგრამა აჩვენებს თქვენს გვერდით მჯდომი მწერლის გამოსახულებას. სხვა ოთახში ასევე წარმოდგენილია მისი სასიყვარულო წერილის წერის სცენა, განსხვავებული ვიზუალური და ხმოვანი თანხლებით. ჩვენ ვერ გავუძელით და ჩვენც „ტერიანის გვერდით დავჯექით“.
2023 წელს ფონდმა პროექტის განსახორციელებლად საქველმოქმედო კამპანია მოაწყო. 90-ზე მეტმა მფარველმა შეაგროვა თანხა რემონტისთვის.
ფონდის დირექტორმა, სამველ მკოიანმა, განაცხადა, რომ ბევრმა ადამიანმა მუზეუმს ექსპონატები უფასოდ შესწირა და ასევე მოხალისეობრივად მუშაობდა.
„საგამოფენო დარბაზის ხარჯების, 2020-2021 წლებში ჩატარებული დიზაინისა და აზომვითი სამუშაოების, ასევე ნებაყოფლობითი შენატანების, როგორც შრომის, ასევე შემოწირულობების სახით, მთლიანი კომპლექსის მშენებლობაზე დაახლოებით 300 000 აშშ დოლარი დაიხარჯა“, – განაცხადა სამველ მკოიანმა.
სარემონტო სამუშაოები ადგილობრივმა მშენებლებმა განახორციელეს.
„მთელი ჭერი გაფუჭებული იყო, მორებიც მთლიანად შეიცვალა. რესტავრაციის ოსტატებმა მთლიანად აღადგინეს იგი, გაწმინდეს ტყის ჭიებისგან, რათა თავიდან აეცილებინათ შემდგომი დაშლა. ყველა ექსპონატი, დამზადებული ქაღალდის, ლითონისა და ხისგან, რესტავრაციის ოსტატებს გადაეცათ. ნივთების ნაწილი ოსტატებმა აღადგინეს, დანარჩენი კი შეაკეთეს.
ჩვენ გვაქვს ხალიჩა, რომელიც მთლიანად დამპალი იყო, მისი ძირითადი ძაფები ჩანდა, გადავწყვიტეთ, რომ არ აღგვედგინა, არამედ შეგვეკეთებინა. ის ნივთები, რომლებიც გამოფენაზე ადგილის დაკავებისთვის მიზანშეწონილად არ მივიჩნიეთ, მუზეუმის კოლექციაშია დაცული“, – განმარტა გამოფენის კურატორმა, არგამ ერანოსიანმა.
მუზეუმში გამოფენილია წიგნი „ვახშამი-ჭაშოც“, რომელიც 1686 წელს გამოიცა და უძველესი ექსპონატია. საბჭოთა წლებში, როდესაც ეკლესიები დაკეტილი იყო, ერთმა ქალმა ეს წიგნი გადაარჩინა და თაობიდან თაობას გადასცა. შედეგად, განძას სოფელში მცხოვრებმა ვაგინაკ ღაზარიანმა ის მუზეუმს შესწირა.
ასევე აღდგენილია პოეტის მამის, მამა სუკიასის პირადი ნივთები და საეკლესიო სამოსი- მოსასხამი, გვირგვინი და სხვა ნივთები. წიგნები და ტანსაცმელი ტილებისგან გაიწმინდა. არგამ ერანოსიანის თქმით, ყველაფერი, რაც შესაძლებელი იყო, აღდგენილი და გამოფენილია.
არგამ ერანოსიანმა დასძინა, რომ ფონდმა მუზეუმისთვის 16 ნივთი შეიძინა.
„ჩვენ გვაქვს აუქციონებიდან შეძენილი ნივთები, როგორიცაა მე-19 საუკუნის ჯავახკის ქალის ტრადიციული კოსტუმის წინსაფარი და თავსაბურავი, რომელიც ტერიანის კულტურის ცენტრმა აუქციონიდან შეიძინა და მუზეუმს გადასცა“, – თქვა მან.
მუზეუმს ასევე აქვს ღონისძიებების დარბაზი და „ტონრატუნი“, სადაც შეგიძლიათ მოუსმინოთ ზღაპრებს ჯავახკის დიალექტზე.
„როდესაც რემონტი დაიწყო, არქეოლოგიის ეროვნულ ინსტიტუტში ვიპოვეთ ვარდ ტიტოიანის 1930 წლის გაზომვები, რამაც მუზეუმის პირვანდელი იერსახის აღდგენაში დაგვეხმარა. ზოგიერთი ოთახი საბჭოთა პერიოდში გარემონტდა, მაგრამ მოგვიანებით აშენებული ტიხრების მოხსნით მათ პირვანდელი იერსახე აღვადგინეთ“, – თქვა არგამ იერანოსიანმა.
სადღესასწაულო დარბაზი აღჭურვილია პროექტორით და კომპიუტერებით, რომლებიც პოეზიის საღამოებისა და მუზეუმის ღონისძიებების დროს იქნება გამოყენებული.
გახსნის ცერემონია 12 ივლისს გაიმართა, რომელსაც საქართველოსა და სომხეთის მაღალი თანამდებობის პირები ესწრებოდნენ. ყველა სტუმარმა იმედი გამოთქვა, რომ განძა ორივე ქვეყნის ტურისტებისა და მაცხოვრებლების საყვარელი ადგილი გახდება.
