მიუხედავად საბრძოლო მოქმედებების შეწყვეტისა, ისრაელსა და ირანს შორის კონფლიქტი საბოლოო მოგვარებისგან შორს არის. მხარეთა მიზნები მხოლოდ ნაწილობრივ იქნა მიღწეული, დაძაბულობა შენარჩუნებულია, ხოლო დიპლომატიურ ძალისხმევას ფარული დაპირისპირება ახლავს. იმის შესახებ, თუ ვინ მოიგო ამ ომში, როგორ იმოქმედა მან სამხრეთ კავკასიაზე და ბევრ სხვა საკითხზე Jnews-ი პოლიტოლოგ გიორგი ბილანიშვილს ესაუბრა.
„შეიძლება თუ არა ისრაელსა და ირანს შორის ომი დასრულებულად ჩაითვალოს?“
„მე, გულწრფელად რომ ვთქვა, ამაში მეეჭვება. შესაძლოა, ის დასრულდა, მაგრამ ამ ეტაპზე, ვფიქრობ, სამწუხაროდ, ეს ომი კიდევ გაგრძელდება. არ ვიცი, როდის განახლდება, რადგან იქ სიტუაცია ძალიან რთულია. არ ვფიქრობ, რომ პრობლემა, რომელიც ისრაელს დაუსვეს ამ ოპერაციის დაწყებისას, სრულად მოგვარებულია. ეს ჯერ კიდევ გასარკვევია — შეძლეს თუ არა ისინი ირანის ყველა ბირთვული ობიექტისა და ბირთვული პროგრამის განადგურება. რა თქმა უნდა, ისინი ძალიან დაასუსტეს ირანის პოლიტიკური ისტებლიშმენტი და უზარმაზარი ზიანი მიაყენეს ბირთვულ ობიექტებს. მაგრამ არ ვარ დარწმუნებული, რომ მათ შეძლეს ყველა იმ მიზნის მიღწევა, რაც ამ ოპერაციის დასაწყისში დაისახეს.“
— ვინ გაიმარჯვა ამ ომში?
— რა თქმა უნდა, ამ ეტაპზე გამარჯვებული ისრაელია, მიუხედავად იმისა, რომ ჩემი გაგებით, მან სრულად ვერ მიაღწია თავის მიზნებს. ასევე, გამარჯვებულია ამერიკის შეერთებული შტატები, რომელმაც, მიუხედავად ოპერაციაში მონაწილეობისა, შეძლო მხარეების მოლაპარაკებების მაგიდასთან დასმა. შესაძლოა, კიდევ არიან სხვა აქტორები, რომლებმაც მიიღეს ან მიიღებენ რაიმე სარგებელს ამ სიტუაციიდან, რომლებიც მონაწილეობდნენ იმაში, რომ მხარეებს შორის სამშვიდობო მოლაპარაკებები დაიწყო. მათ შორის შეიძლება იყოს რუსეთიც, რომელსაც ირანთან ძალიან მჭიდრო ურთიერთობები აქვს.“
ირანის საგარეო საქმეთა მინისტრი ცოტა ხნის წინ რუსეთს ეწვია და პუტინს შეხვდა. ვფიქრობ, რომ თუ რუსეთს სურდა და ეს მის ინტერესებში შედიოდა, მას შეეძლო დაერწმუნებინა, წაეხალისებინა ირანი ამ მოლაპარაკებებისთვის. თუ ეს ასეა, მაშინ რუსეთი შეეცდება, ამით სარგებელი და დათმობები მიიღოს ამერიკის შეერთებული შტატებისგან. ეს დათმობები, რა თქმა უნდა, სამწუხაროდ, უკრაინასაც შეეხება. თუმცა, ეს არ არის ღრმა ანალიზი, რადგან იქ ისეთი ღრმა დინებებია, რომლებიც სხვადასხვა აქტორის ინტერესებს კვეთს.
— იყო თუ არა ირანი კმაყოფილი რუსეთის მხარდაჭერის დონით ამ ომში? რამდენად რეალურია, რომ რუსეთისთვის „შაჰედის“ დრონების გაყიდვა შეწყდება ან ირანსა და რუსეთს შორის ურთიერთობები შეიცვლება?
რაც შეეხება ირანული წარმოების დრონებს, ომის დასაწყისში, რამდენადაც ვიცი ღია წყაროებიდან, რა თქმა უნდა, ძალიან ბევრი ირანული დრონი გადაეცა რუსეთს, მაგრამ შემდეგ ამ დრონების წარმოება, ძირითადად, რუსეთის ფედერაციის ტერიტორიაზე გადავიდა. და არ ვარ დარწმუნებული, რომ ბოლო დროს რუსეთი დრონებსა და რაკეტებს ირანისგან პირდაპირ იღებდა, რადგან, როგორც უკვე აღვნიშნე, წარმოება დიდი ხანია რუსეთის ტერიტორიაზეა გადატანილი. რაც შეეხება ამ ბალისტიკურ რაკეტებს — ამ საკითხთან დაკავშირებით რუსეთის ფედერაციის ძირითადი მიმწოდებელი ირანი კი არა, ჩრდილოეთ კორეაა, რომელიც რუსეთის ფედერაციას ძალიან ბევრ სხვადასხვა სახის იარაღს აწვდის.
რა თქმა უნდა, ირანი უკმაყოფილო იყო მოსკოვის პოზიციით, რადგან ის არცთუ ისე აქტიურად უჭერდა მხარს თეირანს ამ საკითხში. თუმცა, როგორც ეს ხშირად ხდება, ავტოკრატიები, მიუხედავად იმისა, რომ მათ განსხვავებული აზრები, ინტერესები და დამოკიდებულებები აქვთ სხვადასხვა საკითხის მიმართ, როდესაც საქმე ეხება დასავლეთის წინააღმდეგ ერთობლივ მოქმედებას, ყოველთვის პოულობენ საერთო ენას.
— ომის დაწყებამდე პროგნოზები არ იყო პოზიტიური, ბევრი ექსპერტი ვარაუდობდა, რომ სამხრეთ კავკასიისთვის ომი კატასტროფა იქნებოდა. საბოლოოდ, როგორ იმოქმედა მან რეგიონზე?
— როდესაც ომი მიმდინარეობს ახლომდებარე რეგიონში, ეს ძალიან ცუდად აისახება მეზობელი ქვეყნების ყველა სფეროზე. დადებითი ის შეიძლება ყოფილიყო, რომ სატრანსპორტო კორიდორები, რომლებიც ირანზე გადის, შესაძლოა ჩვენს რეგიონზე გადამისამართებულიყო. ეს – ჰიპოთეტურად.
— როგორ მოეკიდნენ სამხრეთ კავკასიის ქვეყნები ომს? ვის უფრო მეტად უჭერდნენ მხარს?
— ჩვენთან ძალიან რთული სიტუაციაა. დავიწყოთ აზერბაიჯანით. აზერბაიჯანს ძალიან მჭიდრო ურთიერთობები აქვს ისრაელთან. ეს საკითხი ყოველთვის იყო ირანის უკმაყოფილების საგანი. ირანი ძალიან ფრთხილად ეკიდებოდა აზერბაიჯანსა და ისრაელს შორის არსებულ ამ მჭიდრო ურთიერთობებს. გარდა ამისა, აზერბაიჯანი ნავთობს აწვდის ისრაელს. როგორც მე მესმის, ეს მიწოდება ომის დროს არ შეწყვეტილა. აზერბაიჯანი ძალიან ჭკვიანურ პოლიტიკას ატარებდა — ბაქო არ გამოხატავდა თავის მხარდაჭერას არც ისრაელის და არც თეირანის მიმართ.
რაც შეეხება სომხეთს. ტრადიციულად, ერევანს ირანთან მჭიდრო ურთიერთობები აქვს ეკონომიკურ და პოლიტიკურ სფეროებში. მაგრამ ერევანიც ამ საკითხს საკმაოდ დასაბუთებულად და სწორად (არცერთი მხარის მხარდაჭერის გამოვლენის გარეშე) — ძალიან ფრთხილად მოეკიდა.
რაც შეეხება საქართველოს. ჩვენც ამავე მიმართულებით ვიმოქმედეთ. ჩვენთვის ეს სწორი პოზიცია იყო — სამივე ქვეყნისთვის ამ მოკლევადიანი ომის დროს.
— ირანმა უშიშროების საბჭოს მიმართა. რას შეიძლება ეს აძლევდეს ქვეყანას?
— როდესაც ირანმა უშიშროების საბჭოს მიმართა, ვფიქრობ, რომ მან რუსეთისა და ჩინეთის მხარდაჭერა მოიპოვა. პოლიტიკურად, ამან შეიძლება ირანს მისცეს შესაძლებლობა, მთელ მსოფლიოს აჩვენოს, რომ ის უდანაშაულო მხარეა, ხოლო აგრესორებად ისრაელი და აშშ გვევლინებიან. როგორც მესმის, ეს პოლიტიკური საკითხია, არცთუ უმნიშვნელო, უფრო სწორად — ძალიან მნიშვნელოვანი. ეს პირველ რიგში ამ ქვეყნების იმიჯზე აისახება. თუ ირანი მიაღწევს იმას, რომ რუსეთისა და ჩინეთის დახმარებით დაადასტურებს, რომ ისრაელის სამხედრო აგრესია უსაფუძვლო იყო, მაშინ ამ შემთხვევაში მისი საერთაშორისო იმიჯი გარკვეულწილად გაუმჯობესდება, ხოლო ისრაელისა და აშშ-ის საერთაშორისო იმიჯი, რადგან ისინი მონაწილეობდნენ ამ ომში ირანის წინააღმდეგ, — გაუარესდება.
— შეიძლება ითქვას, რომ ირანს ამ ომში მხარდამჭერები არ ჰქონდა?
— რა თქმა უნდა, შეიძლება ითქვას, თუმცა, როგორც მე მესმის, რუსეთი ირანის მეგობრად უნდა ჩაითვალოს, მიუხედავად იმისა, რომ მოსკოვი არცთუ ისე აქტიურად უჭერდა მხარს თეირანს. მაგრამ მაინც, მოსკოვის საჯარო განცხადებები თეირანის მხარდამჭერი იყო. რა ხდებოდა ამ საჯარო განცხადებების მიღმა — ამის შესახებ ინფორმაცია არ მაქვს. თუმცა, ვფიქრობ, რომ გარკვეული მხარდაჭერა გაწეული იყო.
რეგიონში მას ძალიან რთული სიტუაცია აქვს, რადგან არაბულ ქვეყნებთან ნორმალური ურთიერთობები აქვს, მაგრამ მათ ისრაელთანაც ნორმალური ურთიერთობები აქვთ. რაც შეეხება თურქეთს — რა თქმა უნდა, თურქეთი ძალიან მკაფიოდ და ხმამაღლა გამოდიოდა ისრაელის წინააღმდეგ, მაგრამ ამით ყველაფერი სრულდებოდა. ჩვენ ვსაუბრობდით ნავთობზე, რომელიც აზერბაიჯანიდან ისრაელში ტრანსპორტირდება. თქვენ ხომ გესმით, რა ქვეყნებზე გადის ეს ნავთობი — მათ შორის თურქეთზეც. მე არ გამიგია, რომ თურქეთს აზერბაიჯანთან ერთად შეეწყვიტა ან რაიმე გაეკეთებინა ისრაელისთვის რაიმე პრობლემების შესაქმნელად. ამიტომ ვიმეორებ: ეს ძალიან რთული საკითხია, მრავალმხრივი, და იქ ბევრი რამაა გასათვალისწინებელი — არა მხოლოდ ის, რაც ზედაპირზეა.
