წყლის უფლებების თემაზე დაკავშირებით სამუშაო შეხვედრა გაიმართა საქართველოს სახალხო დამცველის ოფისისა და არასამთავრობო ორგანიზაციების წარმომადგენლების მონაწილეობით. მონიტორინგი ჩატარდა საქართველოს რიგ სოფლებში, მათ შორის ახალქალაქისა და ნინოწმინდის მუნიციპალიტეტებში. შედეგად აღმოჩნდა, რომ ზოგიერთ სოფელში წყალი არასაკმარისია, ან ფერი და შემადგენლობა არ შეესაბამება სტანდარტებს.
შეხვედრის მიზანი იყო სამოქალაქო საზოგადოებასა და დაინტერესებულ მხარეებს შორის თანამშრომლობის ხელშეწყობა წყალზე წვდომის, მმართველობისა და ადამიანის უფლებების რეალიზაციის პროცესის მხარდაჭერის კუთხით საქართველოში.
შესავალი სიტყვა წარმოთქვეს საქართველოს სახალხო დამცველის ოფისის წარმომადგენელმა ლიკა წიკლაურმა და განვითარების პროგრამის (UNDP) წარმომადგენელმა ნინო ჯომარჯიძემ.
ღონისძიების მოდერატორის როლი ლიკა წიკლაურმა შეასრულა. მისი მოხსენება მოიცავდა წყლის უფლების საერთაშორისო სტანდარტებს, მის არსებით ასპექტებსა და ძირითად პრინციპებს.
განსაკუთრებული ყურადღება დაეთმო სხვადასხვა მუნიციპალიტეტში წყლის ხელმისაწვდომობასა და ხარისხთან დაკავშირებულ პრობლემებს. ასევე წარმოდგენილი იყო საქართველოს სახალხო დამცველის რეკომენდაციები. რეკომენდაციები, რომლებიც მიმართული იყო წყალზე უფლების ეფექტურად განხორციელებისკენ.
მონიტორინგის ფარგლებში, ვიზიტები განხორციელდა 16 მუნიციპალიტეტის 35 სოფელში, საქართველოს 5 რეგიონში, სადაც ეთნიკური უმცირესობები ცხოვრობენ, ასევე საოკუპაციო ხაზთან ახლოს მდებარე დასახლებებში.
რეგიონები: მცხეთა-მთიანეთი, შიდა ქართლი, ქვემო ქართლი, სამცხე-ჯავახეთი და კახეთი. მუნიციპალიტეტები: მცხეთა, დუშეთი, გორი, ქარელი, ხაშური, თეთრიწყარო, მარნეული, ნინოწმინდა, ახალქალაქი, ახალციხე, ბორჯომი, გურჯაანი, დედოფლისწყარო, საგარეჯო, გარდაბანი, ბოლნისი.
დისკუსიების დროს ასევე ხაზი გაესვა იმ ფაქტს, რომ ზოგიერთ მუნიციპალიტეტში სასმელი წყლის უფლება სრულად არ არის უზრუნველყოფილი ტექნიკური, ფინანსური ან ინსტიტუციური შეზღუდვების გამო. მონაწილეებმა წარმოადგინეს თავიანთ მუნიციპალიტეტებში არსებული პრობლემების მაგალითები და წინადადებები სამართლებრივი და მმართველობითი რეფორმების შესახებ.
მონიტორინგის შედეგად დადგინდა, რომ:
მიუხედავად იმისა, რომ მუნიციპალიტეტებსა და სოფლებს შორის გარკვეული განსხვავებებია, ბევრი პრობლემა საერთოა.
წყალმომარაგების სისტემა ერთგვაროვანი არ არის. მაგალითად, ზოგიერთ სოფელში მაცხოვრებლებს წყალი პირდაპირ სახლებში მიეწოდებათ, ხოლო სხვა სოფლებში მაცხოვრებლები იძულებულნი არიან წყალი მხოლოდ საზოგადოებრივი წყაროებიდან/ონკანებიდან/ჭაბურღილებიდან მიიღონ.
მუნიციპალიტეტების/სოფლების მხოლოდ მცირე ნაწილს მიეწოდება წყალი ლიცენზირებული კომპანიების მიერ (მაგ. დედოფლისწყაროს მუნიციპალიტეტის ზემო ქედის და ქვემო ქედის სოფლები, ასევე ახალქალაქის მუნიციპალიტეტის სოფელი ოკამი).
განსაკუთრებით შემაშფოთებელია იმ სოფლებში არსებული მდგომარეობა, სადაც წყალსადენი აშენდა, მაგრამ მოსახლეობას წყალი თვეების განმავლობაში, ან საერთოდ არ მიეწოდება (მაგ. საგარეჯოს მუნიციპალიტეტის კაზლარის სოფელი და დუშეთის მუნიციპალიტეტის სოფელი ებნისი).
პრობლემები წყლის უფლების თითქმის ყველა კრიტერიუმის თვალსაზრისით გამოვლინდა.
განსაკუთრებით მწვავედ შემდეგი პრობლემები გამოირჩევა:
• წყალზე არასაკმარისი წვდომა,
• წყალზე განსხვავებული წვდომა სხვადასხვა დასახლებაში, ასევე ერთი და იმავე დასახლების ფარგლებში,
• საცხოვრებელ სახლსა და საზოგადოებრივ წყაროს/ონკანს/ჭას შორის დიდი მანძილი,
• წყლის წყარომდე ცუდი საგზაო ინფრასტრუქტურა,
• დაუცველი ჯგუფების ინტერესების უგულებელყოფა,
• საკუთარი ხარჯებითა და ძალისხმევით ალტერნატიული წყალმომარაგება,
• წყლის მიუღებელი ფერი, გემო და სუნი.
მონიტორინგის შედეგების მიხედვით, ერთ-ერთი ყველაზე დიდი პრობლემა წყლის ხარისხის შესახებ ინფორმაციის ნაკლებობაა.
საზოგადოების მონაწილეობის პრინციპი პრაქტიკულად იგნორირებულია.
უფლებრივი მდგომარეობა არა მხოლოდ სოფლისა და ქალაქის მოსახლეობას შორის, არამედ სოფლებს შორისაც, ზოგიერთ შემთხვევაში კი ერთი და იმავე სოფლის მაცხოვრებლებს შორისაც არის. ეს განპირობებულია რიგი ფაქტორებით, როგორიცაა რელიეფი, მაცხოვრებლის სახლის გეოგრაფიული მდებარეობა, სოციალურ-ეკონომიკური მდგომარეობა და შედეგად მიღებული ინდივიდუალური განსხვავებები შესაძლებლობებში.
გევორგ ჯანოიან
