წინა წლის პროგნოზების მიუხედავად, რომლებიც ლარის დაცემას უკავშირებდნენ პოლიტიკურ კრიზისსა და საქართველოსა და დასავლეთს შორის ურთიერთობების გაუარესებას, ლარი მყარდება დოლართან, ევროსთან და სხვა მრავალ ვალუტასთან მიმართებით, მაშინ როცა რუბლი ლართან შედარებით ძვირდება. Jnews-მა ლარისა და რუბლის გამყარების მიზეზები ეკონომიკის ექსპერტ ვახტანგ მგელაძესთან ერთად განიხილა.
-რა არის ლარის გამყარების მიზეზი, მაშინ როცა ქვეყნის ფინანსური შემოსავლები შემცირდა?
– ლარი მყარდება, რადგან შეიქმნა ლარის მასის დეფიციტი. პროცედურა ასეთია: ეროვნული ბანკი კომერციულ ბანკებს რეფინანსირების განაკვეთით სესხავს და იღებს იაფ ლარს. შემდეგ ეს ლარები მოხვდება ცირკულაციაში, ბანკები აწვდიან სესხებს და ასე შემდეგ. რა ხდება, ეროვნული ბანკი ამოიღებს ლარის დიდ ნაწილს, შესაბამისად, ლარზე ხდება მომატებული მოთხოვნა და კურსი მყარდება. მეორე მიზეზი ის არის, რომ თავად ბანკებსაც ეშინიათ, რომ ლარი შეიძლება გაუფასურდეს.ამ შემთხვევაში შესაძლოა პრობლემები წარმოიშვას სესხებთან დაკავშირებით. სწორედ ამიტომ შეაჩერეს კრედიტირება, კერძოდ, ბევრი ახალი პროექტი ტურიზმის სექტორში შეჩერდა, ხოლო უძრავი ქონების მიმართულებით ფინანსდება მხოლოდ საკუთარი პროექტები ან აგრძელებენ მხოლოდ შვილობილი კომპანიების დაფინანსებას, ახალი პროექტები კი შეჩერდა. შესაბამისად, თანხების ცირკულაცია ასევე შემცირდა. ეს ორი ფაქტორი გავლენას ახდენს იმაზე, რომ კურსი შენარჩუნებულია, მიუხედავად იმისა, რომ ვალუტის შემოდინება წლიდან მოყოლებული შემცირდა.
– როგორი ტურისტული სეზონი გველოდება წელს?
– ახლა იწყება ტურისტული სეზონი, ყველა მაჩვენებელი და პარამეტრი უთითებს იმას, რომ სეზონი წარმატებული იქნება. პირველ რიგში, ავიაკომპანიები ამჟამად შემცირებენ ბილეთების ფასებს, ამიტომ დიდ ტურისტულ ნაკადს ველოდებით ისრაელიდან და ახლო აღმოსავლეთიდან. ასევე, დიდი ნაკადი ტურისტები ველოდებით რუსეთიდან ორი მიზეზის გამო. პირველი- მათ შავი ზღვის სანაპიროზე ნავთობი დაიღვარა, მეორე- თურქეთში ტურბულენტური სიტუაციაა, ხალხი ახლა იმაზე ფიქრობს, ღირს თუ არა თურქეთში წასვლა. ამიტომ ბევრმა საქართველოზე გააკეთა არჩევანი.
– ნიშნავს თუ არა ეს, რომ ლარის კურსს საფრთხე არ ემუქრება?
– საშუალოვადიან პერსპექტივაში არაფერი ემუქრება, რადგან ტურისტული ფულადი ნაკადები ზაფხულსა და გაზაფხულზე სტაბილიზებას მოახდენს სიტუაციაზე. თუ უფრო სტრატეგიულად დავაფიქსირებთ- მე მაგალითად, მირჩევია ლარის ნელ-ნელა გაუფასურება, რადგან ჩვენ გვაქვს ძალიან მაღალი წარმოების თვითღირებულება და ძალიან ვართ დამოკიდებულები იმპორტზე. ჩვენი პროდუქცია კონკურენტუნარიანი არ არის ამ მიზეზით, მაგრამ თუ თვითღირებულება გაიაფდება, ბიუროკრატიული ხარჯები შემცირდება, შეძლებთ ზოგიერთი საგადასახადო შეღავათის მიღებას, უფრო ხელმისაწვდომი იქნება კრედიტირება, შეამცირებენ საპროცენტო განაკვეთს, მაშინ ვალუტა ნელ-ნელა ჩამოიშლება, შესაბამისად ადგილობრივი წარმოება გაიწევს წინ. ამ მოდელს ვფიქრობ მივაღწევთ, თუ გავაგრძელებთ ეკონომიკის განვითარებას.
– მაგრამ ეს მდგომარეობა დიდხანს ვერ გაგრძელდება?
– ახლა ეკონომიკა რეცესიაშია, ანუ არ ვითარდება, არ იზრდება. ეს იმიტომ, რომ მათ შეამცირეს მიმოქცევაში არსებული ფული და დატოვეს გარკვეული პროგრამები. ახლა მალე ტურისტული ნაკადი დაიწყება და ისინი ჩუმად დაიწყებენ ტრიალს, გაიზრდება მიმოქცევაში არსებული ფულის მასა.
– როგორ უნდა ავხსნათ რუბლის გამყარება, რომელიც ბოლო დროს შეინიშნება?
– რუსული რუბლი მყარდება მსოფლიოში, რაც ჩვენზე არ არის დამოკიდებული. ეს განპირობებულია იმით, რომ მიმდინარეობს მოლაპარაკებები ამერიკულ მხარესთან, ასევე იმით, რომ ამერიკულმა კომპანიებმა დაიწყეს რუსული ფასიანი ქაღალდების ვაჭრობა, ინვესტიციების ნაკადი დაიწყო, და ვალუტის შემოდინებამ რუბლის გამყარება გამოიწვია. მე კიდევ უფრო მეტს ვიტყვი, რომ რუსეთის ეკონომიკას არ მისდის დიდი რუბლის გამყარება, რადგან ეს გაზრდის თვითღირებულებას. ახლა ლარისთვის არაფერი ემუქრება, რადგან კრიზისული პერიოდი იანვარი-თებერვალი უკვე გადალახეს, ეს მოხდა იმის ხარჯზე, რომ შეიქმნა ფულის მასის დეფიციტი. ახლა უკვე დაიწყება ვალუტის შემოდინება და ნელ-ნელა დაიწყებენ ამ პროცესების ათამაშებას.
– „უცხოური აგენტების შესახებ“ კანონის მიღების შემდეგ ბევრი ელოდა ლარის კურსის მკვეთრ ვარდნას, მაგრამ ეს არ მოხდა. რატომ?
– კანონი „უცხოური აგენტების შესახებ“ აბსოლუტურად არაფერ შუაშია ეკონომიკასთან. გარკვეული შემოსავლები შემცირდა, რადგან ამერიკულმა მხარემ დახურა უსარგებლო პროექტები. USAID-მა და სხვა ორგანიზაციებმა შეწყვიტეს ამერიკული ბიუჯეტიდან დაფინანსება. ამან დაარტყა ეკონომიკას, რადგან ეს ფული აქ მოვიდა და აქ დაიხარჯა და სხვას არ გადაეცა. ეფექტურობა იყო ძალიან დაბალი, რადგან იყო ძალიან დიდი უკანდახევები ამერიკული მხარის მიმართ და ამჟამად მიმდინარეობს გამოძიება.
